An difríocht idir athruithe ar: "Maoracht éisc"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 23: Líne 23:
==Mearsháile nó uisce goirt==
==Mearsháile nó uisce goirt==
Comhcheanglaíonn uisceadáin mhéarsáile le chéile gnéithe de na huisceadáin thuas luaite eile, le salandacht nach mór fanacht idir an méid a bhíonn san bhfionnuisce agus uisce na farraige. Tagann éisc uisce goirt ó gnáthóga le [[salandacht]] éagsúla, mar shampla [[mangróbh|mangróibh]] agus [[inbhear|inbhir]], agus ní thagann rathú orthu má choimeádtar go buan i bhfíoruisce iad. Cé nach bhfuil uisceadáin le huisce goirt de gnáth ar eolas an t-uisceadora neamhchleachtaigh, is fearr le go leor speiceas uisce goirt, lena n-áirítear roinnt ''Poeciliidae'' (Béarla; mollies), ''Gobiidae'' go leor, roinnt ''Tetraodontidae'', ''Monodactylidae'', ''Scatophagidae'', agus beagnach gach ''Soleidae'' nó sól fionnuisce.
Comhcheanglaíonn uisceadáin mhéarsáile le chéile gnéithe de na huisceadáin thuas luaite eile, le salandacht nach mór fanacht idir an méid a bhíonn san bhfionnuisce agus uisce na farraige. Tagann éisc uisce goirt ó gnáthóga le [[salandacht]] éagsúla, mar shampla [[mangróbh|mangróibh]] agus [[inbhear|inbhir]], agus ní thagann rathú orthu má choimeádtar go buan i bhfíoruisce iad. Cé nach bhfuil uisceadáin le huisce goirt de gnáth ar eolas an t-uisceadora neamhchleachtaigh, is fearr le go leor speiceas uisce goirt, lena n-áirítear roinnt ''Poeciliidae'' (Béarla; mollies), ''Gobiidae'' go leor, roinnt ''Tetraodontidae'', ''Monodactylidae'', ''Scatophagidae'', agus beagnach gach ''Soleidae'' nó sól fionnuisce.
==Bunús na maorachta éisc==

Ar feadh na mílte blian, tógadh éisc i gcomhair bia i linnte agus locháin. Ar uairibh, bheadh éisc le dathanna geala nó ceansa a luacháil mar pheataí seachas mar bhia. Choimeád a lán cultúir eile éisc ní amhain chun críocha feidhmiúla ach freisin mar ornáidí.

Choinneáil na Sean-Suiméaraigh éisc fiáine, a gabhadh san fhiántas, i locháin, roimh iad a ullmhú le haghaidh béilí. Tá cur síos ar an iasc naofa ''Oxyrhynchus'' i mbraighdeanas i linnte dronuilleogacha teampall, ar fáil san ealaín ársa Éigipteach .









[[Catagóir:Iasceolaíocht]]
[[Catagóir:Iasceolaíocht]]

Leagan ó 23:57, 11 Feabhra 2012

Uisceadán

Is caitheamh aimsire coitianta é an mhaoracht éisc a bhaineann le héisc a choinneáil in uisceadán baile nó linn gharraí. Bíonn an mhaoracht éisc freisin ina tionscal, mar bhrainse na talmhaíochta.

Córais maorachta éisc

Tugtar go minic mar "uisceadoir", ós rud é nach mbíonn achan duine acu ag plé le héisc amháin. Is féidir leis an chaitheamh aimsire a bheith roinnte i dtrí ndisciplíní sonracha de réir an cineál uisce a nglacann na héisc leis: maoracht fhionnuisce, mhearsháile, agus mhuirí (ar a dtugtar freisin sáile).

Fionnuisce

Is í an mhaoracht fhionnuisce an brainse is mó a bhfuil gean air sa chaitheamh aimsire seo, agus is minic na siopaí peataí is lú ag díol réimse na n-iasc fionnuisce, mar na héisc órga, gupaithe, agus bráthair (Pterophyllum). Cé gur uisceadáin phobail iad formhór na n-uisceadán fionnuisce a choimeádann speicis éagsúla comhoiriúnacha, bíonn tóir freisin ar uisceadáin i gcomhair speicis amháin. Bíonn éisc beobhreitheach mar na Poeciliidae agus na gupaithe i measc na niasc is éasca a thógail faoi mbraighdeanas, ach póraíonn uisceadoirí, go rialta, cuid mhaith cineálacha de na Cichlidaede, cait mhara, Characidae agus Cyprinodontiformes. uiscedhreach Cruthaíonn go leor maorachtaí éisc uiscedhreacha fionnuisce ina mbíonn an bhéim ar na bplandaí uisceacha mar aon le na hiasc, mar shampla, "Uisceadáin Dúitseacha". Le blianta beaga anuas, is é an Seapánach 'Takashi Amano' ceann de na tacadóirí is gníomhaí a bhíonn ag pléadáil ar son na n-uisceadán lánphlandáilte.

Bíonn linnte garraithe, ar bhealaí, cosúil le huisceadáin fhionnuisce, ach de ghnáth, i bhfad níos neamhchosanta ón aimsir chomhthimpeallach. Sna Trópaicí, is féidir éisc trópaiceacha a choinneáil i linnte garraithe, ach sa gcrios measartha is fearr a neiríonn le speicis mar Carassius auratus auratus (iasc órga) , nishikigoi (Béarla: Koi), agus Leuciscus idus (Béarla: ide nó orfe).

Sáile

Go ginearálta, bíonn uisceadáin mhuirí níos deacra a choimeád ar siúl agus bíonn an beostoc i bhfad níos costasaí. Mar thoradh air sin, meallann an brainse seo maorachtaí a bhfuil níos mó taithí acu. Is féidir leis na huisceadáin seo a bheith go hálainn ar fad, mar gheall ar dhathanna agus ar chruthanna tarraingteach na gcoiréal agus na héisc coiréalacha sceireacha a bhíonn óstáilte ann.

Ní go coitianta, a choimeádtar éisc ón gcrios measartha san uisceadán baile, go príomha toisc nach mbíonn siad in ann rathú ag teocht an tseomra. Ní mór uisceadán fuaruisce teocht níos a chur ar fáil trí sheomra fionnuar (mar shampla íoslach neamhthéite) nó gléas cuisnithe ar a dtugtar 'fuaraitheoir'.


Is minic a bhíonn fonn ar mhaorachtaí éisc mara sceireacha coiréil a athchruthú le húsáid a bhaint as chainníochtaí móra de charraigeacha beo, carraigeacha cailcreach póiriúla clúdaithe le halgaí coralline, spúinsí, péisteanna, agus orgánaigh beaga muirí eile. Níos déanaí, cuirtear coiréil móra chomh maith le ribí róibéis, portáin, eicínideirmigh, agus moilisc, nuair a bhíonn an tuisceadán aibí, chomh maith le réimse na n-iasc beag. Uaireanta, tugtar uisceadáin sceire ar an an saghas seo uisceadáin.

Mearsháile nó uisce goirt

Comhcheanglaíonn uisceadáin mhéarsáile le chéile gnéithe de na huisceadáin thuas luaite eile, le salandacht nach mór fanacht idir an méid a bhíonn san bhfionnuisce agus uisce na farraige. Tagann éisc uisce goirt ó gnáthóga le salandacht éagsúla, mar shampla mangróibh agus inbhir, agus ní thagann rathú orthu má choimeádtar go buan i bhfíoruisce iad. Cé nach bhfuil uisceadáin le huisce goirt de gnáth ar eolas an t-uisceadora neamhchleachtaigh, is fearr le go leor speiceas uisce goirt, lena n-áirítear roinnt Poeciliidae (Béarla; mollies), Gobiidae go leor, roinnt Tetraodontidae, Monodactylidae, Scatophagidae, agus beagnach gach Soleidae nó sól fionnuisce.

Bunús na maorachta éisc

Ar feadh na mílte blian, tógadh éisc i gcomhair bia i linnte agus locháin. Ar uairibh, bheadh éisc le dathanna geala nó ceansa a luacháil mar pheataí seachas mar bhia. Choimeád a lán cultúir eile éisc ní amhain chun críocha feidhmiúla ach freisin mar ornáidí.

Choinneáil na Sean-Suiméaraigh éisc fiáine, a gabhadh san fhiántas, i locháin, roimh iad a ullmhú le haghaidh béilí. Tá cur síos ar an iasc naofa Oxyrhynchus i mbraighdeanas i linnte dronuilleogacha teampall, ar fáil san ealaín ársa Éigipteach .