Ráth Maonais

Is bruachbaile Baile Átha Cliath é Rath Maonais, ar taobh theas na cathrac, timpeall ar 3km ón lár. Tosaíonn sé ag an Canála Móire, agus sínionn sé amach go Rath Ghearr sa deisceart, Chrois Araild san iarthar agus Raghnallach san oirthear.

Is tagairt é an logainm rath don structúr daingnithe a bhí, is dócha, an chéad cónaithe sa cheantar, cosúil leis na ceantair ina thimpeall. Is dócha gur tosaigh sé mar tráchtlann Normannach sa 12ú aois, tar éis an ionradh san aois sin. Is iad Rath Ghearr agus Rath Fearnainn logainmneacha a baineann ón fréimhe céanna.

Tá stair fada ag Rath Maonais, ag dul ar ais chuig an 14ú aois. Ag an am seo, bhí Rath Maonais agus a thimpeall cuid na tailte eaglasta ar a tugadh Cuallu nó Cuallan. Léirítear an ainm seo sa cheantair gar dó, Coill Chuallain. Luaitear Cuallu sa iniúchtaí áitiúla ó 1326 mar cuid an fheirm Naomh Sepulchair. Tá méid fianaise ann chónaithe bunaithe timpeall rath chomh luath mar 1350.

Níos déanaí na sin, bhí bruachbaile faiseanta Bhaile Átha Cliatha é, ag mealladh na daoine móra ag lorg tearmann ón chaoi chónaí bocht sa chathair, ó meán-19ú aois. Tá Rath Maonais ar suíomh le radharc ar an gcathair, agus is bealach é chuig na sléibhte. Is sainghné an cheantair a phríomhsráid fada, ó drochid an canála go dtí an Halla an Bhaile, agus thar go dtí Rath Ghearr agus Dartraí. Is é Rath Maonais an ceantar cathrach láithreach an iardeisceart Bhaile Átha Cliath, ó Chamaí go Domhnach Broc, agus tá nascanna maith iompar poiblí ann.

Tá gníomhíocht tráchtála agus cathartha láidir ag Rath Maonais, agus tá aithne air ar fud na hÉireann mar ceantar lóistín saor le haghaidh mic léinn agus státseribhisigh ag teacht chuig an cathrach ó na tríochaidí go dtí inniú. Sna blianta beaga anuas, tá a chuid tithíocht eirithe níos leathain, agus tá feabhas curtha ar iomarca tithe de réir an saibhreas le déanaí. In ainneoin é sin, is ceantar ilghnéitheach é Rath Maonais, agus bhí sé i gcónaí suíomh an lucht inimrce agus mionghrúpaí dúchasaigh.

I dtús, bhí Rath Maonais mar cuid an Bharúntacht Uppercross, ceann de na barúntachta i dtimpeall Baile Átha Cliath, a bhí ina chathair baillte. Is dócha go bhfuil an cáill stáiriúl is mó ar Rath Maonais ná cath fuilteach a bhí ann i 1649, i rith an Concas Chromaill, nuair a fuair 5,000 daoine bás. Bhí an Cath Rath Maonais ar an 2 Lúnasa 1649, agus mar an cath, buadh ar na forsaí Ríogaíoch in Éireann go luath ina dhiadh. Rinneadh comparáid, maidir le tábhachtach polaitíuíl, idir an cath seo agus an Cath Naseby i Sasana.