An difríocht idir athruithe ar: "An tSicilis"
ón alt eile |
m robot Adding: an, ar, ast, ca, co, cs, cv, de, eo, es, eu, ext, fi, fr, frp, hr, hu, id, it, ja, jv, ku, la, lij, nap, nl, nn, no, oc, pl, pms, pt, ro, ru, scn, sv, th, tr, zh |
||
Líne 11: | Líne 11: | ||
[[Catagóir:An Iodáil]] |
[[Catagóir:An Iodáil]] |
||
[[an:Idioma sezilián]] |
|||
[[ar:لغة صقلية]] |
|||
[[ast:Sicilianu]] |
|||
[[ca:Sicilià]] |
|||
[[co:Lingua siciliana]] |
|||
[[cs:Sicilština]] |
|||
[[cv:Сицили чĕлхи]] |
|||
[[de:Sizilianische Sprache]] |
|||
[[en:Sicilian language]] |
[[en:Sicilian language]] |
||
[[eo:Sicilia lingvo]] |
|||
[[es:Idioma siciliano]] |
|||
[[eu:Siziliera]] |
|||
[[ext:Luenga siciliana]] |
|||
[[fi:Sisilian kieli]] |
|||
[[fr:Sicilien]] |
|||
[[frp:Sicilien]] |
|||
[[hr:Sicilijanski jezik]] |
|||
[[hu:Szicíliai nyelv]] |
|||
[[id:Bahasa Sisilia]] |
|||
[[it:Lingua siciliana]] |
|||
[[ja:シチリア語]] |
|||
[[jv:Basa Sisilia]] |
|||
[[ku:Sîcîlyanî]] |
|||
[[la:Lingua Sicula]] |
|||
[[lij:Lengua siciliann-a]] |
|||
[[nap:Lengua siciliana]] |
|||
[[nl:Siciliaans (taal)]] |
|||
[[nn:Siciliansk språk]] |
|||
[[no:Siciliansk]] |
|||
[[oc:Sicilian]] |
|||
[[pl:Język sycylijski]] |
|||
[[pms:Lenga sicilian-a]] |
|||
[[pt:Língua siciliana]] |
|||
[[ro:Limba siciliană]] |
|||
[[ru:Сицилийский язык]] |
|||
[[scn:Lingua siciliana]] |
|||
[[sv:Sicilianska]] |
|||
[[th:ภาษาซิซิลี]] |
|||
[[tr:Sicilyaca]] |
|||
[[zh:西西里语]] |
Leagan ó 13:41, 12 Feabhra 2009
Tá canúint dá gcuid féin ag muintir na Sicile agus í chomh difriúil leis an Iodáilis chaighdeánaithe is gur féidir glacadh léi mar theanga ar leith. Tá an chanúint sin le cloisteáil ar fud na Sicile agus na n-oileán beag ina timpeall. Thairis sin, labhraítear canúintí gaolmhara i gcodanna de réigiúin Puglia agus Calabria ar an mórthír. Ar ndóigh, is féidir teacht trasna ar imirceánaigh ón tSicil i dtíortha móra an Bhéarla, na Stáit Aontaithe ach go háirithe, a bhfuil an teanga go líofa acu i gcónaí.
Fuair an tSicilis cuid mhaith focal ar iasacht ón nGréigis, ón Araibis, ón tsean-Fhraincis. Is deacair a rá, áfach, cathain a thosaigh sí á forbairt. Níl na teangeolaithe cinnte, ar mhair aon leagan den Laidin thruaillithe á labhairt nuair a bhí na hArabaigh i seilbh an oileáin, nó ar cuireadh an chéad síol leis an tSicilis i ndiaidh bhlianta an Arabachais. Tá sé sábháilte a rá nach bhfuil an tSicilis leath chomh sean leis an tSairdínis, ach mar sin féin, maireann cupla focal sa teanga a bhfuil an-seanchuma orthu. Más fíor nár tháinig an Laidin thruaillithe, as ar fáisceadh an tSicilis, - más fíor nár tháinig sí go dtí an tSicil ach i ndiaidh imeacht na nArabach, b'as Cúige Campania ba mhó a tháinig sí, agus blas na gcríoch sin uirthi.
Ní úsáidtear mórán Sicilise i litríocht inniu, ach amháin ar mhaithe leis an gcanúnachas. Ina dhiaidh sin féin, tá traidisiún liteartha ag an gcanúint a théann siar a fhad leis an dara nó an tríú haois déag. Sna blianta sin, bhí scoil filíochta ag cumadh dánta agus laoithe Sicilise san oileán in aithris ar fhilíocht na dtrúbadóirí i nDeisceart na Fraince.
Bhí an-tionchar ag an tSicilis ar an Máltais. Araibis ab ea í an Mháltais ar dtús, ach ghlac sí leis na mílte iasachtaí ón tSicilis, i gcruth is nach bhfuil ann inniu ach focail Sicilise agus iad fáiscthe isteach i bhfráma na gramadaí Araibise. Fiú na focail a fuair an Mháltais ón Iodáilis chaighdeánaithe, is dual don Mháltach iad a fhuaimniú mar a d'fhuaimneodh an Sicileach iad, agus a chuma sin ar an litriú Máltaise. Mar shampla, teatru is ea é an focal Máltaise ar an "amharclann", agus ní teatro.
Níltear cinnte, an bhfuil mórán todhchaí i ndán don tSicilis, áfach. De réir mar atá an scoil ag cur na hIodáilise caighdeánaithe i mbéal na ndaoine óga, tá an tSicilis ag imeacht. Is dócha gurb é Mafia an chosaint is fearr atá ag an teanga, íorónta go leor. Nó is léir go bhfuil sé ag teacht isteach úsáideach ag na coirpeoirí teanga rúnda a bheith acu nach bhfuil intuigthe ag na péas.