An difríocht idir athruithe ar: "Oilibhéar Cromail"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
m robot Adding: lv:Olivers Kromvels
mNo edit summary
Líne 2: Líne 2:
Polaiteoir agus saighdiúir [[Sasana|Sasanach]] ab ea '''Oilibhéar Cromail''', nó ''Cromail'' mar a thugtar air de ghnáth (as [[Béarla]], ''Oliver Cromwell''; [[25 Aibreán]] [[1599]] - [[3 Meán Fómhair]] [[1658]]). Rugadh é i Huntingdon i 1599 agus ba le linn dó a bheith ina mhac léinn i Sidney Sussex College a d'iompaigh sé ina Phiúratánach. Toghadh mar bhall Parlaiminte é i mí Aibreáin 1640, agus bhí sí seo ar na Parlaimintí siúd a rinne a ndícheall cumhacht an Rí a shrianadh. Baineadh a chumhacht den rí [[Séarlas I Shasana|Séarlas I]] agus ghlac an Pharlaimint seilbh ar chúrsaí airgid na ríochta. Bhris cogadh cathartha amach agus ba lena linn a thuill Cromail cáil mar cheannaire míleata. D'éirigh go hiontach leis i gCath Marston Moor lena mharcshlua, ar ar tugadh 'Roundheads' <ref>http://dictionary.reference.com/search?r=2&q=Roundheads</ref> nó 'Ironsides' <ref>http://dictionary.reference.com/browse/ironsides</ref> mar leasainm ar Chromail féin nó ar a shaighdiúirí. Bhí arm an rí cloíte faoi dheireadh ag Cath Naseby i 1645, agus bhí an-tionchar ag Cromail ar na hidirbheartaíochtaí a lean é. Ní raibh muinín ag cuid mhór daoine as áfach agus bhris cogadh amach arís. Ruaig Cromail 110 ball ón bParlaimint agus bhunaigh sé deachtóireacht mhíleata. Rinne sé ionradh ar Albain agus chuir na nuachtáin faoina smacht. Rialaigh sé [[Sasana]], [[Albain]] agus [[Éire]] mar [[an Tiarna Cosantóra|Thiarna Cosantóra]] ó [[16 Mí na Nollag]] go lá a bháis. Creidtear gur cailleadh le [[maláire]] nó [[nimhiú]] é.
Polaiteoir agus saighdiúir [[Sasana|Sasanach]] ab ea '''Oilibhéar Cromail''', nó ''Cromail'' mar a thugtar air de ghnáth (as [[Béarla]], ''Oliver Cromwell''; [[25 Aibreán]] [[1599]] - [[3 Meán Fómhair]] [[1658]]). Rugadh é i Huntingdon i 1599 agus ba le linn dó a bheith ina mhac léinn i Sidney Sussex College a d'iompaigh sé ina Phiúratánach. Toghadh mar bhall Parlaiminte é i mí Aibreáin 1640, agus bhí sí seo ar na Parlaimintí siúd a rinne a ndícheall cumhacht an Rí a shrianadh. Baineadh a chumhacht den rí [[Séarlas I Shasana|Séarlas I]] agus ghlac an Pharlaimint seilbh ar chúrsaí airgid na ríochta. Bhris cogadh cathartha amach agus ba lena linn a thuill Cromail cáil mar cheannaire míleata. D'éirigh go hiontach leis i gCath Marston Moor lena mharcshlua, ar ar tugadh 'Roundheads' <ref>http://dictionary.reference.com/search?r=2&q=Roundheads</ref> nó 'Ironsides' <ref>http://dictionary.reference.com/browse/ironsides</ref> mar leasainm ar Chromail féin nó ar a shaighdiúirí. Bhí arm an rí cloíte faoi dheireadh ag Cath Naseby i 1645, agus bhí an-tionchar ag Cromail ar na hidirbheartaíochtaí a lean é. Ní raibh muinín ag cuid mhór daoine as áfach agus bhris cogadh amach arís. Ruaig Cromail 110 ball ón bParlaimint agus bhunaigh sé deachtóireacht mhíleata. Rinne sé ionradh ar Albain agus chuir na nuachtáin faoina smacht. Rialaigh sé [[Sasana]], [[Albain]] agus [[Éire]] mar [[an Tiarna Cosantóra|Thiarna Cosantóra]] ó [[16 Mí na Nollag]] go lá a bháis. Creidtear gur cailleadh le [[maláire]] nó [[nimhiú]] é.


Bhí tionchar mór ag [[Cogadh Cathartha Shasana]] ar Éirinn i rith na [[1640idí]]. Ghlac na plandóirí taobh na Parlaiminte ach bhí na Gaeil agus na Gall-Ghaeil ag tacú leis an rí. Buaileadh taobh an rí ar deireadh, agus cuireadh an [[Séarlas I Shasana|Rí Séarlas I Shasana]], chun báis ar [[30 Eanáir]] [[1649]]. Tháinig Cromail go hÉirinn ar [[15 Lúnasa]] [[1649]] mar rialóir míleata agus sibhialta na Parlaiminte le smacht a chur ar an tír. Cuimhnítear air go háirithe mar gheall ar an slad a rinne sé i n[[Droichead Átha]] ar [[11 Meán Fómhair]] [[1649]] agus i mbaile [[Loch Garman]] ar [[11 Deireadh Fómhair]] [[1649]]. Tar éis do [[Cill Chainnigh|Chill Chainnigh]] géilleadh dó ar [[27 Márta]] [[1650]], d'fhág Cromail an tír ar [[25 Bealtaine]] [[1650]]. Ina dhiaidh sin, lean sé ar aghaidh mar dheachtóir míleata na [[an Bhreatain|Breataine]] go bhfuair sé bás, agus cé gur ainmníodh a mhac Risteard Cromail, mar oidhre i gceannas an Chomhfhlaithis, ní raibh cion ar bith ag muintir na Breataine air agus cuireadh [[Séarlas II Shasana|Séarlas II]] ar ais i gcoróin nuair a d'fhill sé ón bhFrainc sa bhliain 1660. Ar 30 Eanáir 1661, tógadh corp Chromail as a uaigh agus 'cuireadh chun báis' arís é ar ordú an rí nua, mar dhíoltas ar bhás an Rí Séarlas I.
Bhí tionchar mór ag [[Cogadh Cathartha Shasana]] ar Éirinn i rith na [[1640í]]. Ghlac na plandóirí taobh na Parlaiminte ach bhí na Gaeil agus na Gall-Ghaeil ag tacú leis an rí. Buaileadh taobh an rí ar deireadh, agus cuireadh an [[Séarlas I Shasana|Rí Séarlas I Shasana]], chun báis ar [[30 Eanáir]] [[1649]]. Tháinig Cromail go hÉirinn ar [[15 Lúnasa]] [[1649]] mar rialóir míleata agus sibhialta na Parlaiminte le smacht a chur ar an tír. Cuimhnítear air go háirithe mar gheall ar an slad a rinne sé i n[[Droichead Átha]] ar [[11 Meán Fómhair]] [[1649]] agus i mbaile [[Loch Garman]] ar [[11 Deireadh Fómhair]] [[1649]]. Tar éis do [[Cill Chainnigh|Chill Chainnigh]] géilleadh dó ar [[27 Márta]] [[1650]], d'fhág Cromail an tír ar [[25 Bealtaine]] [[1650]]. Ina dhiaidh sin, lean sé ar aghaidh mar dheachtóir míleata na [[an Bhreatain|Breataine]] go bhfuair sé bás, agus cé gur ainmníodh a mhac Risteard Cromail, mar oidhre i gceannas an Chomhfhlaithis, ní raibh cion ar bith ag muintir na Breataine air agus cuireadh [[Séarlas II Shasana|Séarlas II]] ar ais i gcoróin nuair a d'fhill sé ón bhFrainc sa bhliain 1660. Ar 30 Eanáir [[1661]], tógadh corp Chromail as a uaigh agus 'cuireadh chun báis' arís é ar ordú an rí nua, mar dhíoltas ar bhás an Rí Séarlas I.


==Cromail in Éirinn==
==Cromail in Éirinn==


Ar 20 Meitheamh 1649, cheap an Pharlaimint Oilibhéar Cromail mar cheannasaí an airm a cuireadh an éirí amach in Éirinn faoi chois.
Ar [[20 Meitheamh]] 1649, cheap an Pharlaimint Oilibhéar Cromail mar cheannasaí an airm a cuireadh an éirí amach in Éirinn faoi chois.
Tháinig Cromail i dtír in Éirinn ar Lúnasa 15 ag [[An Rinn (Contae Bhaile Átha Cliath)|an Rinn]], gar do Bhaile Átha Cliath. Bhí 35 long in éineacht leis agus iad lán de shaighdiúirí agus de threalamh. Tháinig a chliamhain, Henry Ireton ina dhiaidh le seachtó long sa bhreis. D'éirigh le fórsaí na Parlaiminte i mBaile Átha Cliath, faoi cheannas an Choirnéil Michael Jones, an chathair a chosaint agus bealach iontrála sábháilte a chur ar fáil do theacht isteach Chromail. Bhí sé mar aidhm ag Cromail na bailte ba thábhachtaí a ghabháil agus thug sé a aghaidh ar [[Droichead Átha|Dhroichead Átha]] i g[[Contae Lú]] ar dtús. Tá cáil na neamhthrócaireachta ar an léigear áirithe seo. Bhí fórsaí an bhaile faoi cheannas an tSasanaigh Chaitlicigh, Arthur Aston. Ní raibh fórsaí an bhaile sásta géilleadh agus nuair a tógadh an baile faoi dheireadh tar éis ionsaí trom ar na ballaí le gunnaí móra, cuireadh tromlach na saighdiúirí agus na sagart chun báis gan taise, ar ordú Chromail. Deirtear gur greadadh Arthur Aston chun báis lena chos adhmaid féin.
Tháinig Cromail i dtír in Éirinn ar Lúnasa 15 ag [[An Rinn (Contae Bhaile Átha Cliath)|an Rinn]], gar do Bhaile Átha Cliath. Bhí 35 long in éineacht leis agus iad lán de shaighdiúirí agus de threalamh. Tháinig a chliamhain, Henry Ireton ina dhiaidh le seachtó long sa bhreis. D'éirigh le fórsaí na Parlaiminte i mBaile Átha Cliath, faoi cheannas an Choirnéil Michael Jones, an chathair a chosaint agus bealach iontrála sábháilte a chur ar fáil do theacht isteach Chromail. Bhí sé mar aidhm ag Cromail na bailte ba thábhachtaí a ghabháil agus thug sé a aghaidh ar [[Droichead Átha|Dhroichead Átha]] i g[[Contae Lú]] ar dtús. Tá cáil na neamhthrócaireachta ar an léigear áirithe seo. Bhí fórsaí an bhaile faoi cheannas an tSasanaigh Chaitlicigh, Arthur Aston. Ní raibh fórsaí an bhaile sásta géilleadh agus nuair a tógadh an baile faoi dheireadh tar éis ionsaí trom ar na ballaí le gunnaí móra, cuireadh tromlach na saighdiúirí agus na sagart chun báis gan taise, ar ordú Chromail. Deirtear gur greadadh Arthur Aston chun báis lena chos adhmaid féin.



Leagan ó 23:46, 11 Meán Fómhair 2008

Oilibhéar Cromail

Polaiteoir agus saighdiúir Sasanach ab ea Oilibhéar Cromail, nó Cromail mar a thugtar air de ghnáth (as Béarla, Oliver Cromwell; 25 Aibreán 1599 - 3 Meán Fómhair 1658). Rugadh é i Huntingdon i 1599 agus ba le linn dó a bheith ina mhac léinn i Sidney Sussex College a d'iompaigh sé ina Phiúratánach. Toghadh mar bhall Parlaiminte é i mí Aibreáin 1640, agus bhí sí seo ar na Parlaimintí siúd a rinne a ndícheall cumhacht an Rí a shrianadh. Baineadh a chumhacht den rí Séarlas I agus ghlac an Pharlaimint seilbh ar chúrsaí airgid na ríochta. Bhris cogadh cathartha amach agus ba lena linn a thuill Cromail cáil mar cheannaire míleata. D'éirigh go hiontach leis i gCath Marston Moor lena mharcshlua, ar ar tugadh 'Roundheads' [1] nó 'Ironsides' [2] mar leasainm ar Chromail féin nó ar a shaighdiúirí. Bhí arm an rí cloíte faoi dheireadh ag Cath Naseby i 1645, agus bhí an-tionchar ag Cromail ar na hidirbheartaíochtaí a lean é. Ní raibh muinín ag cuid mhór daoine as áfach agus bhris cogadh amach arís. Ruaig Cromail 110 ball ón bParlaimint agus bhunaigh sé deachtóireacht mhíleata. Rinne sé ionradh ar Albain agus chuir na nuachtáin faoina smacht. Rialaigh sé Sasana, Albain agus Éire mar Thiarna Cosantóra ó 16 Mí na Nollag go lá a bháis. Creidtear gur cailleadh le maláirenimhiú é.

Bhí tionchar mór ag Cogadh Cathartha Shasana ar Éirinn i rith na 1640í. Ghlac na plandóirí taobh na Parlaiminte ach bhí na Gaeil agus na Gall-Ghaeil ag tacú leis an rí. Buaileadh taobh an rí ar deireadh, agus cuireadh an Rí Séarlas I Shasana, chun báis ar 30 Eanáir 1649. Tháinig Cromail go hÉirinn ar 15 Lúnasa 1649 mar rialóir míleata agus sibhialta na Parlaiminte le smacht a chur ar an tír. Cuimhnítear air go háirithe mar gheall ar an slad a rinne sé i nDroichead Átha ar 11 Meán Fómhair 1649 agus i mbaile Loch Garman ar 11 Deireadh Fómhair 1649. Tar éis do Chill Chainnigh géilleadh dó ar 27 Márta 1650, d'fhág Cromail an tír ar 25 Bealtaine 1650. Ina dhiaidh sin, lean sé ar aghaidh mar dheachtóir míleata na Breataine go bhfuair sé bás, agus cé gur ainmníodh a mhac Risteard Cromail, mar oidhre i gceannas an Chomhfhlaithis, ní raibh cion ar bith ag muintir na Breataine air agus cuireadh Séarlas II ar ais i gcoróin nuair a d'fhill sé ón bhFrainc sa bhliain 1660. Ar 30 Eanáir 1661, tógadh corp Chromail as a uaigh agus 'cuireadh chun báis' arís é ar ordú an rí nua, mar dhíoltas ar bhás an Rí Séarlas I.

Cromail in Éirinn

Ar 20 Meitheamh 1649, cheap an Pharlaimint Oilibhéar Cromail mar cheannasaí an airm a cuireadh an éirí amach in Éirinn faoi chois. Tháinig Cromail i dtír in Éirinn ar Lúnasa 15 ag an Rinn, gar do Bhaile Átha Cliath. Bhí 35 long in éineacht leis agus iad lán de shaighdiúirí agus de threalamh. Tháinig a chliamhain, Henry Ireton ina dhiaidh le seachtó long sa bhreis. D'éirigh le fórsaí na Parlaiminte i mBaile Átha Cliath, faoi cheannas an Choirnéil Michael Jones, an chathair a chosaint agus bealach iontrála sábháilte a chur ar fáil do theacht isteach Chromail. Bhí sé mar aidhm ag Cromail na bailte ba thábhachtaí a ghabháil agus thug sé a aghaidh ar Dhroichead Átha i gContae Lú ar dtús. Tá cáil na neamhthrócaireachta ar an léigear áirithe seo. Bhí fórsaí an bhaile faoi cheannas an tSasanaigh Chaitlicigh, Arthur Aston. Ní raibh fórsaí an bhaile sásta géilleadh agus nuair a tógadh an baile faoi dheireadh tar éis ionsaí trom ar na ballaí le gunnaí móra, cuireadh tromlach na saighdiúirí agus na sagart chun báis gan taise, ar ordú Chromail. Deirtear gur greadadh Arthur Aston chun báis lena chos adhmaid féin.

Tagairtí