An difríocht idir athruithe ar: "Aigéad carbocsaileach"

Browse history interactively

← Gabh chuig an difear roimhe seo An chéad dhifear eile →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Leagan ó 21:46, 4 Eanáir 2022

An struchtúr 3-thoiseach den ghrúpa carbocsail

Aigéid orgánacha iad na haigéid charbocsaileacha. Is é is comhartha sóirt dóibh go léir ná an grúpa adamhach úd ${\ce {-C(O)OH}}$ (an grúpa carbocsaile), is é sin, tá grúpa carbóinile -CO- ann agus grúpa hiodrocsaile -OH nasctha le adamh carbóin an ghrúpa carbóinile. (Úsáidtear na lúibíní ar na saolta seo lena chur in iúl nach bhfuil nasc ar bith idir an dá adamh ocsaigine, ach is minci a d'fheicfeá ${\ce {-COOH}}$ freisin.) Is aigéid iad na haigéid charbocsaileacha de réir theoiric Brønsted-Lowry, is é sin, is deontóirí prótóin iad - ó tharraingíonn an dá adamh ocsaigine sa ghrúpa carbocsaile na leictreoin chucu, tá sé de chlaonadh san ian hidrigine H⁺ sa ghrúpa carbocsaile an grúpa a thréigean le nasc a cheangal de leictreondís shaor i móilín éigin eile. Ní aigéid láidre iad de ghnáth.

Samplaí agus ainmníocht

Is gnách go n-aithnítear aigéid charbocsaileacha faoina mbeagainmneacha. Is minic a bhíonn an iarmhír aigéadach -each acu. Tá ainmneacha molta ag AIGCF ann freisin; sa chóras seo, tugtar an iarmhír aigéadach -óch ag aigéid charbocsaileacha. Mar shampla, tugtar an t-aigéad bútánóch ar an aigéad bútarach (C₃H₇CO₂H) de réir threoirlínte AIGCF. Maidir le hainmníocht mhóilíní casta ina bhfuil aigéad carbocsaileach acu, is féidir an charbocsail a mheas mar mar a bheith sa chéad áit sa ionadach ar struchtúr tuismitheora eile, mar shampla 2-carboxyfuran.shlabhra fiú má tá ionadáin eile ann, amhail an t-aigéad 3-clóraphrópánóch. Mar mhalairt air sin, is féidir é a ainmniú mar "carbocsail" nó "aigéad carbocsaileach" ionadach ar mháthairstruchtúr eile, mar shampla 2-carboxyfuran. struchtúr tuismitheora eile, mar shampla 2-carboxyfuran. ar struchtúr tuismitheora eile, mar shampla 2-carbocsafúrán.

Roinnt aigéad carbocsaileach

aigéad formach HCOOH

aigéad aicéiteach CH₃COOH

aigéad próipianach CH₃CH₂COOH

aigéad búitireach CH₃CH₂CH₂COOH

aigéad beansóch C₆H₅COOH. Is é an t-áigead beansóch an t-aigéad carbocsaileach aramatach is simplí, agus an grúpa carbocsaileach nasctha den fháinne aramatach.

aigéad ocsalach HOOCCOOH, nó (COOH)₂ - tá móilín an aigéid seo comhdhéanta as dhá ghrúpa carbocsaileach.

aigéad citreach HOOCCH₂CHOH(COOH)CH₂COOH - aigéad atá ar fáil sna horáistí agus sna torthaí citris eile, agus é tábhachtach i ríospráid ceallach an duine féin (timthriall an aigéid chitrigh)

@@ Líne 1: / Líne 1: @@
 [[Íomhá:Carboxylic-acid.svg|thumb|150px|Struchtúr aigéid charbocsailigh]]
 [[Íomhá:Carboxylate-resonance-hybrid.png|thumb|150px|Ian carbocsaileáit]]
-[[Íomhá:Carboxylic-acid-group-3D.png|thumb|150px|An struchtúr 3-thoiseach den ghrúpa carbocsail]][[Aigéad|Aigéid]] orgánacha iad na h'''aigéid charbocsaileacha'''. Is é is comhartha sóirt dóibh go léir ná an grúpa adamhach úd -COOH (an grúpa carbocsaile), is é sin, tá grúpa carbóinile -CO- ann agus grúpa hiodrocsaile -OH nasctha le adamh [[carbón|carbóin]] an ghrúpa carbóinile. Is aigéid iad na haigéid charbocsaileacha de réir theoiric Brønsted-Lowry, is é sin, is deontóirí prótóin iad - ó tharraingíonn an dá adamh [[ocsaigin]]e sa ghrúpa carbocsaile na leictreoin chucu, tá sé de chlaonadh san ian [[hidrigin]]e H<sup>+</sup> sa ghrúpa carbocsaile an grúpa a thréigean le nasc a cheangal de leictreondís shaor i [[móilín]] éigin eile. Ní aigéid láidre iad de ghnáth.
+[[Íomhá:Carboxylic-acid-group-3D.png|thumb|150px|An struchtúr 3-thoiseach den ghrúpa carbocsail]][[Aigéad|Aigéid]] orgánacha iad na h'''aigéid charbocsaileacha'''. Is é is comhartha sóirt dóibh go léir ná an grúpa adamhach úd <chem>-C(O)OH</chem> (an grúpa carbocsaile), is é sin, tá grúpa carbóinile -CO- ann agus grúpa hiodrocsaile -OH nasctha le adamh [[carbón|carbóin]] an ghrúpa carbóinile. (Úsáidtear na lúibíní ar na saolta seo lena chur in iúl nach bhfuil nasc ar bith idir an dá adamh ocsaigine, ach is minci a d'fheicfeá <chem>-COOH</chem> freisin.) Is aigéid iad na haigéid charbocsaileacha de réir theoiric Brønsted-Lowry, is é sin, is deontóirí prótóin iad - ó tharraingíonn an dá adamh [[ocsaigin]]e sa ghrúpa carbocsaile na leictreoin chucu, tá sé de chlaonadh san ian [[hidrigin]]e H<sup>+</sup> sa ghrúpa carbocsaile an grúpa a thréigean le nasc a cheangal de leictreondís shaor i [[móilín]] éigin eile. Ní aigéid láidre iad de ghnáth.
 ==Samplaí agus ainmníocht==
 Is gnách go n-aithnítear aigéid charbocsaileacha faoina mbeagainmneacha. Is minic a bhíonn an iarmhír aigéadach ''-each'' acu. Tá ainmneacha molta ag [[Aontas Idirnáisiúnta na Glan-Cheimice agus na Ceimice Feidhmí|AIGCF]] ann freisin; sa chóras seo, tugtar an iarmhír aigéadach -óch ag aigéid charbocsaileacha. Mar shampla,  tugtar an t-[[Aigéad bútánóch|aigéad bútánóch]] ar an [[Aigéad bútarach|aigéad bútarach]] (C<sub>3</sub>H<sub>7</sub>CO<sub>2</sub>H) de réir threoirlínte AIGCF. Maidir le hainmníocht mhóilíní casta ina bhfuil aigéad carbocsaileach acu, is féidir an charbocsail a mheas mar mar a bheith sa chéad áit  sa [[Struchtúr na máthar|ionadach ar struchtúr tuismitheora eile, mar shampla 2-carboxyfuran.shlabhra]] fiú má tá ionadáin eile ann, amhail an t-aigéad 3-clóraphrópánóch. Mar mhalairt air sin, is féidir é a ainmniú mar "carbocsail" nó "aigéad carbocsaileach" ionadach ar mháthairstruchtúr eile, mar shampla 2-carboxyfuran. struchtúr tuismitheora eile, mar shampla 2-carboxyfuran. ar struchtúr tuismitheora eile, mar shampla 2-carbocsafúrán.