An difríocht idir athruithe ar: "Uí Bhriúin"

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Content deleted Content added
→‎Bunús tíreolaíoch: ... ag aistriú
clib: Mobile edit Mobile web edit Advanced mobile edit
clib: Mobile edit Mobile web edit Advanced mobile edit
Líne 21: Líne 21:
Cé go gcreideann Francis Byrne agus John O'Donovan gurbh as ''Mag nAí'' an chlann ó dhúchas, luann Roderic O'Flaherty agus John Colgan na scéalta inste faoi Naoimh Pádraig<ref>Roderic O'Flaherty, ''Ogygia'', iml. II, cuid III, lch. 293.</ref> agus Felartus,<ref>John Colgan, ''Acta Sanctorum Hiberniae'', lch. 788.</ref> agus iad ag tabhairt cuairte ar mhic Briúin ar Mhaigh Seola. De bharr an mhearbhaill a bhaineann le suíomh an 'Mag Selce' luaite sa [[Vita tripartita Sancti Patricii]], mholl Nicholls gur bogadh ar chúiseanna polaitiúla áit dúchais Uí Bhriúin chuig gar de Ráth Cruachan faoin am [[Tíreachán|Tíreacháin]].<ref>K. W. Nicholls, "Some Patrician Sites of Eastern Connacht", ''Dinnseanchas'' 5:4 (1973), lch. 118.</ref> Tugann MacCotter le fios nach mbeadh ar fáil ag muintir Uí Bhriúin ar ''Mag nAí'' agus iad ag teacht chun cinn ach cúpla paróiste sibhialta.<ref>Paul MacCotter, ''Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions'', lch. 209.</ref>
Cé go gcreideann Francis Byrne agus John O'Donovan gurbh as ''Mag nAí'' an chlann ó dhúchas, luann Roderic O'Flaherty agus John Colgan na scéalta inste faoi Naoimh Pádraig<ref>Roderic O'Flaherty, ''Ogygia'', iml. II, cuid III, lch. 293.</ref> agus Felartus,<ref>John Colgan, ''Acta Sanctorum Hiberniae'', lch. 788.</ref> agus iad ag tabhairt cuairte ar mhic Briúin ar Mhaigh Seola. De bharr an mhearbhaill a bhaineann le suíomh an 'Mag Selce' luaite sa [[Vita tripartita Sancti Patricii]], mholl Nicholls gur bogadh ar chúiseanna polaitiúla áit dúchais Uí Bhriúin chuig gar de Ráth Cruachan faoin am [[Tíreachán|Tíreacháin]].<ref>K. W. Nicholls, "Some Patrician Sites of Eastern Connacht", ''Dinnseanchas'' 5:4 (1973), lch. 118.</ref> Tugann MacCotter le fios nach mbeadh ar fáil ag muintir Uí Bhriúin ar ''Mag nAí'' agus iad ag teacht chun cinn ach cúpla paróiste sibhialta.<ref>Paul MacCotter, ''Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions'', lch. 209.</ref>


Sa scéal ''[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]'', agus seanscéal an cogadh idir Brión agus Fiachra á insint, deirtear go raibh insítear go raibh Fiachra bunaithe i nAidhne agus Brión ag Damh-Chluain, i nUí Bhriúin Seola raibh thiar de [[Tuaim|Thuaim]].<ref>John O'Donovan, ''The Genealogies, Tribes and Customs of Hy-Fiachrach'', Addendum A, lch. 344.</ref> Cé gur seanscéal é, b'fhéidir gur nod é gur thír dhúchais Uí Bhriúin's é seo. I dteannta seo, mhol Hubert Knox, '' citing the [[Conmaicne]]'s distribution and early status as subjects of the Uí Briúin, gurbh as barúntacht [[Baile Chláir|Bhaile Chláir]] i gContae na Gaillimhe Uí Briúin, ina leading lineage of that people.<ref>Hubert Thomas Knox, ''The History of the County of Mayo to the Close of the Sixteenth Century'', ll. 19-20.</ref> Intriguingly, the [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] calls [[Cellach mac Rogallaig|Ceallach mac Raghallaigh]] "King of Conmaicne",<ref>[[Leabhar Bhaile an Mhóta]], ARÉ MS 23 P 12, f. 37r.</ref> a title also commonly taken by members of the Uí Bhriúin Bhréifne branch in later centuries.
Sa scéal ''[[Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin]]'', agus seanscéal an cogadh idir Brión agus Fiachra á insint, deirtear go raibh insítear go raibh Fiachra bunaithe i nAidhne agus Brión ag Damh-Chluain, i nUí Bhriúin Seola raibh thiar de [[Tuaim|Thuaim]].<ref>John O'Donovan, ''The Genealogies, Tribes and Customs of Hy-Fiachrach'', Addendum A, lch. 344.</ref> Cé gur seanscéal é, b'fhéidir gur nod é gur thír dhúchais Uí Bhriúin's é seo. I dteannta seo, mhol Hubert Knox gurbh as barúntacht [[Baile Chláir|Bhaile Chláir]] i gContae na Gaillimhe í muintir Uí Briúin, ina príomhchlann [[Conmaicne|Chonmaicne]] lonnaithe ann.<ref>Hubert Thomas Knox, ''The History of the County of Mayo to the Close of the Sixteenth Century'', ll. 19-20.</ref> Is díol spéise é go dtugtar an teidil rí Chonmaicne ar [[Cellach mac Rogallaig|Ceallach mac Raghallaigh]] i [[Leabhar Bhaile an Mhóta]].<ref>[[Leabhar Bhaile an Mhóta]], ARÉ MS 23 P 12, f. 37r.</ref>


''The Maigh Seola origin scenario is more consistent with the fact that early Uí Bhriúin kings (e.g. [[Cenn Fáelad mac Colgan|Ceann Faoladh mac Colgan]] agus Ceallach mac Raghallaigh) had their residence on [[Loch Cime]], as well as [[Áed mac Echach|Aodh mac Eachach]] donation of [[Eanach Dhúin]] sa 6ú haois,<ref>[[Annála Inis Faithlinn]], AIF 578.2.</ref> which Byrne thought unlikely given Annaghdown's distance from Mag nAí.<ref>Byrne, Francis J., ''Irish Kings and High-Kings'', p. 245.</ref> Furthermore, Ceann Faoladh is stated in the annals as having been killed by the Conmaicne Cuile,<ref>[[Annála Tiarnaigh]], AT 682.1</ref> and the king-list in [[Sioncronachtaí Laud]] states that the same king died at the hands of "his own people".<ref>"''A dáine fén romarb''", [[Sioncronachtaí Laud]] , lch. 116r</ref> If both of these accounts are accurate, it would indicate that the Uí Bhriúin originated among the Conmaicne.
''The Maigh Seola origin scenario is more consistent with the fact that early Uí Bhriúin kings (m.s. [[Cenn Fáelad mac Colgan|Ceann Faoladh mac Colgan]] agus Ceallach mac Raghallaigh) had their residence on [[Loch Cime]], as well as [[Áed mac Echach|Aodh mac Eachach]] donation of [[Eanach Dhúin]] sa 6ú haois,<ref>[[Annála Inis Faithlinn]], AIF 578.2.</ref> which Byrne thought unlikely given Eannach Dhúin distance from ''Mag nAí''.<ref>Byrne, Francis J., ''Irish Kings and High-Kings'', p. 245.</ref> Furthermore, Ceann Faoladh is stated in the annals as having been killed by the Conmaicne Cuile,<ref>[[Annála Tiarnaigh]], AT 682.1</ref> and the king-list in [[Sioncronachtaí Laud]] states that the same king died at the hands of his own people.<ref>''A dáine fén romarb'', [[Sioncronachtaí Laud]], lch. 116r</ref> If both of these accounts are accurate, it would indicate that the Uí Bhriúin originated among the Conmaicne.


''With the inclusion of Máenach mac Báethíne,<ref>ACM 649.3.</ref> ancestors of all three major branches of the dynasty are mentioned in the annals as residing or fighting in the Maigh Seola region in the 7ú haois. The district to the east of [[Loch Coirib]] is referred to as "Magh Ua mBriuin" at least as late as 1149.<ref>ACM 1149.13.</ref> This likely denotes the domain of the "rí Uí Bhriúin", a title borne primarily by men of the Uí Bhriúin Seóola.<ref>Anne Connon, "Uí Briúin" in ''Medieval Ireland: An Encyclopedia'', lch. 486.</ref> As Knox points out, these kings were distinguished at an early date from the Síol Muireadhaigh of central Ros Comáin in the [[Leabhar na gCeart]], suggesting that the lands of the Uí Bhriúin Seola were the original Uí Bhriúin.<ref>Hubert Thomas Knox, ''The History of the County of Mayo to the Close of the Sixteenth Century'', lch. 20.</ref>
''With the inclusion of Máenach mac Báethíne,<ref>ACM 649.3.</ref> ancestors of all three major branches of the dynasty are mentioned in the annals as residing or fighting in the Maigh Seola region in the 7ú haois. The district to the east of [[Loch Coirib]] is referred to as "Magh Ua mBriuin" at least as late as 1149.<ref>ACM 1149.13.</ref> This likely denotes the domain of the "rí Uí Bhriúin", a title borne primarily by men of the Uí Bhriúin Seóola.<ref>Anne Connon, "Uí Briúin" in ''Medieval Ireland: An Encyclopedia'', lch. 486.</ref> As Knox points out, these kings were distinguished at an early date from the Síol Muireadhaigh of central Ros Comáin in the [[Leabhar na gCeart]], suggesting that the lands of the Uí Bhriúin Seola were the original Uí Bhriúin.<ref>Hubert Thomas Knox, ''The History of the County of Mayo to the Close of the Sixteenth Century'', lch. 20.</ref>

Leagan ó 22:04, 18 Aibreán 2021

Gan bheith measctha le hUí Bhriain de Dhál Chais

Rítheaghlach na gConnacht ba ea Uí Bhriúin nó Uí Bhriain (Sean-Ghaeilge Uí Briúin). Brian (Brión) ba ea a sinsear eapainmneach. Eochaid Mugmedon agus Mongfind ba ea a thuistí, Fiachra agus Ailill a dheartháireacha, agus Niall Naoighiallach a leasdeartháir níos óige. I dteannta le clanna Uí Fiachrach agus Uí Ailello, aithnítear na trí clanna mar na Connachta. Níos deireanaí, le cleasaíocht láimhe, cuireadh clann Uí Mhaine in ionad Uí Ailealla mar thríú clann na gConnacht.

Luath dhreamanna agus rochtain in Éirinn, c. 800

Bhíodh Uí Fiachrach i réim sna Connachta ó thús. D'éirigh Uí Bhriúin i gceannas ann ach sna 7ú agus 8ú haoiseanna.

Clanna

Bhí an-chuid clann ag Uí Bhriúin. Is iad na trí clanna is tábhachtaí ná a leanas:

Dhéantaí ríthe Chonnacht ach amháin de bhaill na gclann úd.

Clann Bhriain

Dar le Tíreachán, thug Naomh Pádraig cuairt ar "áras mic Bhriain" ag Duma Selchae ar Mag nAí, ach ní deir sé cérbh iad. De réir ailt chomhionainn in Vita tripartita Sancti Patricii, a théann siar b'fhéidir go dtí an 9ú haois, bhí seisear mac ann. I bhfoinsí níos déanaí ámh, maítear go raibh ceathrar mac is fiche ag Brian. Is dócha gur cumadh ginealaigh Uí Bhriúin do threibheanba faoi mar a thángadar faoina smacht, amhail is Uí Bhriúin Uamhaill, Uí Bhriúin Ratha agus Uí Bhriúin Sionna.[1]

Bunús tíreolaíoch

Cé go gcreideann Francis Byrne agus John O'Donovan gurbh as Mag nAí an chlann ó dhúchas, luann Roderic O'Flaherty agus John Colgan na scéalta inste faoi Naoimh Pádraig[2] agus Felartus,[3] agus iad ag tabhairt cuairte ar mhic Briúin ar Mhaigh Seola. De bharr an mhearbhaill a bhaineann le suíomh an 'Mag Selce' luaite sa Vita tripartita Sancti Patricii, mholl Nicholls gur bogadh ar chúiseanna polaitiúla áit dúchais Uí Bhriúin chuig gar de Ráth Cruachan faoin am Tíreacháin.[4] Tugann MacCotter le fios nach mbeadh ar fáil ag muintir Uí Bhriúin ar Mag nAí agus iad ag teacht chun cinn ach cúpla paróiste sibhialta.[5]

Sa scéal Aided Chrimthaind maic Fhidaig ocus Trí mac Echach Muigmedóin, agus seanscéal an cogadh idir Brión agus Fiachra á insint, deirtear go raibh insítear go raibh Fiachra bunaithe i nAidhne agus Brión ag Damh-Chluain, i nUí Bhriúin Seola raibh thiar de Thuaim.[6] Cé gur seanscéal é, b'fhéidir gur nod é gur thír dhúchais Uí Bhriúin's é seo. I dteannta seo, mhol Hubert Knox gurbh as barúntacht Bhaile Chláir i gContae na Gaillimhe í muintir Uí Briúin, ina príomhchlann Chonmaicne lonnaithe ann.[7] Is díol spéise é go dtugtar an teidil rí Chonmaicne ar Ceallach mac Raghallaigh i Leabhar Bhaile an Mhóta.[8]

The Maigh Seola origin scenario is more consistent with the fact that early Uí Bhriúin kings (m.s. Ceann Faoladh mac Colgan agus Ceallach mac Raghallaigh) had their residence on Loch Cime, as well as Aodh mac Eachach donation of Eanach Dhúin sa 6ú haois,[9] which Byrne thought unlikely given Eannach Dhúin distance from Mag nAí.[10] Furthermore, Ceann Faoladh is stated in the annals as having been killed by the Conmaicne Cuile,[11] and the king-list in Sioncronachtaí Laud states that the same king died at the hands of his own people.[12] If both of these accounts are accurate, it would indicate that the Uí Bhriúin originated among the Conmaicne.

With the inclusion of Máenach mac Báethíne,[13] ancestors of all three major branches of the dynasty are mentioned in the annals as residing or fighting in the Maigh Seola region in the 7ú haois. The district to the east of Loch Coirib is referred to as "Magh Ua mBriuin" at least as late as 1149.[14] This likely denotes the domain of the "rí Uí Bhriúin", a title borne primarily by men of the Uí Bhriúin Seóola.[15] As Knox points out, these kings were distinguished at an early date from the Síol Muireadhaigh of central Ros Comáin in the Leabhar na gCeart, suggesting that the lands of the Uí Bhriúin Seola were the original Uí Bhriúin.[16]

Féach freisin

Tagairtí Annál

  • 801.: Connmhach, Judge of Uí Briúin, died.

Foinsí

  • Byrne, Francis John, Irish Kings and High-Kings. Batsford, Londain, 1973. ISBN 0-7134-5882-8
  • A 9th century Uí Briúin settlement in County Cavan

Tagairtí

  1. Anne Connon, "Uí Briúin", in "Medieval Ireland: An Encyclopedia", lch. 485
  2. Roderic O'Flaherty, Ogygia, iml. II, cuid III, lch. 293.
  3. John Colgan, Acta Sanctorum Hiberniae, lch. 788.
  4. K. W. Nicholls, "Some Patrician Sites of Eastern Connacht", Dinnseanchas 5:4 (1973), lch. 118.
  5. Paul MacCotter, Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions, lch. 209.
  6. John O'Donovan, The Genealogies, Tribes and Customs of Hy-Fiachrach, Addendum A, lch. 344.
  7. Hubert Thomas Knox, The History of the County of Mayo to the Close of the Sixteenth Century, ll. 19-20.
  8. Leabhar Bhaile an Mhóta, ARÉ MS 23 P 12, f. 37r.
  9. Annála Inis Faithlinn, AIF 578.2.
  10. Byrne, Francis J., Irish Kings and High-Kings, p. 245.
  11. Annála Tiarnaigh, AT 682.1
  12. A dáine fén romarb, Sioncronachtaí Laud, lch. 116r
  13. ACM 649.3.
  14. ACM 1149.13.
  15. Anne Connon, "Uí Briúin" in Medieval Ireland: An Encyclopedia, lch. 486.
  16. Hubert Thomas Knox, The History of the County of Mayo to the Close of the Sixteenth Century, lch. 20.


Teimpléad:Connachta