Seán A Mac Coisdealbha

Seán A Mac Coisdealbha
3. Ard-Aighne na hÉireann Eanáir 9, 1926 - Márta 9, 1932 ← John O'Byrne - Conor Maguire → Teachta Dála Feabhra 8, 1933 - Meán Fómhair 8, 1933 Dúiche: Contae Átha Cliath Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1933 Teachta Dála Meán Fómhair 8, 1933 - Meitheamh 14, 1937 Dúiche: Contae Átha Cliath Teachta Dála Iúil 21, 1937 - Bealtaine 25, 1938 Dúiche: Fo-Bhailte Bhaile Átha Cliath Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1937 Teachta Dála Meitheamh 30, 1938 - Bealtaine 26, 1943 Dúiche: Fo-Bhailte Bhaile Átha Cliath Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1938 Teachta Dála Meitheamh 9, 1944 - Nollaig 11, 1947 Dúiche: Fo-Bhailte Bhaile Átha Cliath Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1944 Taoiseach Feabhra 18, 1948 - Meitheamh 13, 1951 ← Éamon de Valera - Éamon de Valera → Teachta Dála Feabhra 18, 1948 - Bealtaine 2, 1951 Dúiche: Baile Átha Cliath Thoir Theas Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1948 An tAire Sláinte Aibreán 12, 1951 - Meitheamh 13, 1951 ← Nollaig de Brún - James Ryan → Teachta Dála Meitheamh 13, 1951 - Aibreán 23, 1954 Dúiche: Baile Átha Cliath Thoir Theas Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1951 Taoiseach Meitheamh 2, 1954 - Márta 20, 1957 ← Éamon de Valera - Éamon de Valera → Teachta Dála Meitheamh 2, 1954 - Nollaig 13, 1956 Dúiche: Baile Átha Cliath Thoir Theas Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1954 Teachta Dála Márta 20, 1957 - Meán Fómhair 1, 1961 Dúiche: Baile Átha Cliath Thoir Theas Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1957 Teachta Dála Deireadh Fómhair 11, 1961 - Márta 11, 1965 Dúiche: Baile Átha Cliath Thoir Theas Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1961 Teachta Dála Aibreán 21, 1965 - Bealtaine 21, 1969 Dúiche: Baile Átha Cliath Thoir Theas Toghchán: Olltoghchán na hÉireann, 1965
Saol
Eolas breithe	Baile Átha Cliath, 20 Meitheamh 1891
Náisiúntacht	Éire Saorstát Éireann
Bás	Baile Átha Cliath, 5 Eanáir 1976
Áit adhlactha	Reilig Ghráinseach an Déin
Muintir
Céile/Céilí	Ida Mary O'Malley (en)
Oideachas
Alma mater	An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath Scoil Iósaif an Fhionnradharc
Gairm
Gairm	polaiteoir agus abhcóide
Duaiseanna	Honorary doctor of the University of Ottawa
Cleamhnú
Reiligiúin	Caitliceachas
Páirtithe polaitíochta	Fine Gael

B'é Seán A Mac Coisdealbha nó John A. Costello (20 Meitheamh, 1891 - 5 Eanáir, 1976) an 2ú Taoiseach. Chomh maith le gairm fhada agus rathúil mar abhcóide (glaodh chun an Bharra Lasitigh i 1925 air), bhí sé ina Ard-Aighne na hÉireann (ó 1926 go 1932) agus ina Theachta Dála (1933-1969) agus ina Thaoiseach faoi dhó (1948-51 agus 1954-57).

Íomhá:John A Costello, 1949.jpg

sa bhliain 1949

John A. Costello agus garda onóra (na Gardaí) i gContae Dhún na nGall, 1950idí

Tús a shaoil

Saolaíodh Seán Alabhaois Mac Coisdealbha i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1891. Fuair sé a chuid scolaíochta ag Scoil Úí Chonaill (scoil de na Bráithre Críostaí) i dtuaisceart Bhaile Átha Cliath. Rinne sé staidéar ar stair, ar theangacha agus ar litríocht i gColáiste Ollscoile, Baile Átha Cliath agus bronnadh céim Bhaitsiléir na n-Ealaíon air sa bhliain 1911.

Bhí an Coisdealbhach ar na chéad daoine a bhain céim amach sa Dámh an Dlí UCD nuabhunaithe (LLB 1914). Rinne sé staidéar ag Óstaí an Rí chun bheith ina abhcóide. Bhuaigh sé duais Victoria sna blianta 1913 agus 1914. Bronnadh céim dlí air agus cháiligh sé mar abhcóide sa bhliain 1914 agus d'oibrigh sé mar abhcóide ó shin go 1922.

Phós sé Ida Mary O'Malley ar an 31 Iúil 1919. Bhí triúr mac agus beirt iníonacha acu.

Saorstát Éireann

Thosaigh Mac Coisdealbha ag obair i bhfoireann Ard-Aighne Shaorstát Éireann sa bhliain 1922. Bhí an stát nuabhunaithe ag an am. Cháiligh sé mar abhcóide sinsear trí bliana ina dhiaidh sin agus ceapadh mar Ard-Aighne do rialtas Chumann na nGaedhael é sa bhliain 1926. Tar éis an cheapacháin, bhí sé mar ionadaí don Saorstát ag cruinnithe Chonradh na Náisiún agus ag cruinnithe an Choinfearaidh Impiriúil.

Toghadh an Coisdealbhach mar Bhinseoir de Chumann Onórach Ostaí an Rí freisin. Chaill sé a phost mar Ard-Aighne tar éis bua Fhianna Fáil in olltoghchán 1932 ach toghadh mar Theachta Dala de Chumann na nGaedhael (agus d'Fhine Gael tar éis bunaithe an pháirtí sin) é in olltoghchán na bliana ina dhiaidh sin (1933).

Cháin sé an tAcht Cumhachtaí Práinne, 1939, go géar i ndíospóireacht Dála. Cheap sé gur thug an tAcht an iomarca cumhachta don rialtas. Chaill sé a shuíochán Dála sa bhliain 1943 ach d'athghabh sé an suíochán in olltoghchán na bliana 1944. Ba urlabhraí Gnóthaí Eachtracha Fhine Gael é ó 1944 go 1948.

Ba é Fianna Fáil an páirtí is mó tar éis olltoghcháin 1948 ach ní raibh móramh de ne suíocháin acu. Tháinig na páirtithe eile (Fine Gael, Páirtí an Lucht Oibre, Páirtí Náisiúnta an Lucht Oibre, Clann na Poblachta, Clann na Talmhan agus roinnt Teachtaí neamhspleácha) le cheile chun an chéad rialtas idirpháirtí a chruthú. Cuireadh Fianná Fáil as oifig tar éis iad a bheith i gceannas ar feadh 16 bhliain.

Taoiseach (1948-1951)

Tugadh post an Taoisigh d'Fhine Gael mar ba é Fine Gael an páirtí is mó sa chomhrialtas. Ba é Risteard Ó Maolchatha ceannaire Fhine Gael ach níorbh fhéidir le Clann na Poblachta glacadh leis mar Thaoiseach ó thaobh an pháirt a bhí aige sa Chogadh Cathartha. Sheas ó Maolchatha síos agus ceapadh Mac Coisdealbha mar Thaoiseach.

Cuairt ar SAM, 1956

Fógairt na Poblachta

Gheall Clann na Poblachta roimh an olltoghcháin go n-athghairfidís an tAcht Caidrimh Eachtraigh (1936) ach níor chuir siad béim ollmhór ar an ábhar ag bunú an rialtais. Níor thaitin an tAcht le Mac Coisdealbha nó le Liam Ó Neachtain (Tánaiste agus ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre) ach oiread. Phlé an chomh-aireacht an tAcht ach níor tháinig siad ar aon chinneadh.

Bhí Mac Coisdealbha ar chuairt oifigiúil go Ceanada i rith mí Meán Fómhair 1948 nuair a chuir iriseoir ceist air maidir le fágail an Chomhlathais Bhriotanaigh. D'fhreagair Mac Coisdealbha go poiblí go raibh an rialtas chun an tAchta a athghair agus chun Poblachta a fhógairt.

Tháinig sin aniar aduaidh ar airí an rialtais agus ar rialtas na Ríochta Aontaithe freisin. Tar éis fógartha na Poblachta sa bhliain 1949 chuir an Ríochta Aontaithe an Ireland Act i bhfeidhm. Dhaingnigh an tAcht stádas Tuaiscirt Éireann sa Ríocht Aontaithe agus thug sé cearta éagsúla do shaoránaigh na Poblachta a bhí ina gcónaí sa Bhreatain. D'fhág Éire an Comhlathas ar 18 Aibreán 1949 (Luan Cásca) nuair a cuireadh an tAcht Phoblacht na hÉireann (1948) i bhfeidhm. Ghearr an tAcht an tsrian bhunreachtúil dheireanach idir an stát agus an Ríocht Aontaithe.

Garraithe na Lus, Glas Naíon

Scéim Máthar agus Linbh

Thug an tAire Sláinte, Nollaig de Brún (Clann na Poblachta) an Scéim Máthar agus Linbh isteach sa bhliain 1950. Thabharfadh an scéim cúram máithreachais saor in aisce do mháithreacha agus cúram sláinte saor in aisce dá bpáistí go dtí go raibh siad 16 bliana d'aois.

Bhí na dochtúirí agus an Eaglais Caitliceach go mór in éadan na scéime. Cheap na dochtúirí go n-ísleodh an scéim a dteacht isteach agus bhí eagla ag na heaspaig go bhfágfaí an bealach don fhrithghiniúint agus don ghinmhilleadh. Bhí scoilt sa Chomh-Aireacht maidir leis an scéim. Cheap roinnt Airí nach bhféidir leis an stát costas na scéime a íoc. Chuir Mac Coisdealbha agus Airí eile in iúl do de Brún nach seasfaidís leis. D'éirigh de Brún as mar Aire ar an 11 Aibreán 1951 agus cealaíodh an scéim. D'fhoilsigh de Brún a chomhfhreagras le Mac Coisdealbha agus leis na heaspaig.

Comhairle na hEorpa

Éifeacht an Rialtais

D'éirigh go maith leis an rialtas i slite éagsúla:-

• Tógadh an méid tithe is mó riamh
• Bunaíodh an tÚdarás Forbartha Tionscail agus Córas Trachtala
• Tháinig ísliú mór ar ionsaitheacht na heitinne de bharr polasaithe an Aire Sláinte
• Ghlac Éire a ballraíocht san Eagraíocht um Chomhar agus Fhorbairt Eacnamaíochta agus i gComhairle na hEorpa. D'fhan an stát taobh amuigh d' Eagraíocht Chonradh an Atlantaigh Thuaidh mar gheall ar chríochdheighilt na tíre.
• Luathaíodh an scéim chun leictreachais a sholáthar do gach áit sa tír, na háiteanna is iargúlta ina measc

Olltoghchán 1951

Roinn an Taoisigh

Cé gur buille don rialtas é an chonspóid maidir leis an Scéim Máthar agus Linbh, ní raibh sé ina buille marfach. Lean an rialtas ar aghaidh ar feadh tamaill ach bhí praghsanna ag ardú, bhí géarchéim chomhardaithe na n-íocaíochtaí ag teacht agus d'aistarraing dhá Theachta Dála a dtacaíocht.

Chuir sin brú ar Mhac Coisdealbha agus ghair sé olltoghchán i mí Meitheamh, 1951. Bhí toradh éiginntitheach ag an toghchán ach bhí Fianna Fáil ábalta rialtas a chruthú. D'éirigh Mac Coisdealbha as mar Thaoiseach. Toghadh mac Mhic Coisdealbha, Deaglán, mar Theachta Dála don chéad uair san olltoghchán seo.

Roinn Ó Maolchatha agus Mac Coisdealbha ceannaireacht Fhine Gael. Ba é Ó Maolchatha ceannaire an pháirtí agus ba é Mac Coisdealbha ceannaire an pháirtí pharlaimintigh.

Mhair rialtas Fhianna Fáil ar feadh trí bliana.

Taoiseach (1954-1957)

Chaill Fianna Fáil suíocháin in olltoghchán 1954 de bharr fadhbanna eacnamaíochta na tíre. Tháinig Fine Gael, Páirtí an Lucht Oibre agus Clann na Talmhan le chéile i gcomhrialtas nua. Athtoghadh Mac Coisdealbha mar Thaoiseach. Níorbh fhéidir leis an rialtas nua mórán a dhéanamh chun an gheilleagair a fheabhsú agus ní raibh siad ábalta an dífhostaíocht nó an eisimirce a laghdú. Chuaigh Éire isteach sa Náisiúin Aontaithe sa bhliain 1955.

Chuir Óglaigh na hÉireann (an tIRA) feachtas míleata nua ar bun sa bhliain 1956. Sheas an rialtas go láidir in éadan na hÓglaigh.

Olltoghchán 1957

Thug Seán Mac Giolla Bhríde (ceannaire Chlann na Poblachta) rún mímhuiníne isteach ó thaobh lagaithe an gheilleagair. Thug Fianna Fáil rún mímhuiníne isteach freisin. Ghair Mac Coisdealbha olltoghchán mar bhí sé beagnach cinnte go gcaillfeadh an rialtas vóta Dála. Bhain Fianna Fail móramh iomlán amach san olltoghchán.

Acadamh Ríoga na hÉireann

Éirí As

D'fhill Mac Coisealbha ag an dlíodóireacht agus d'éirigh go maith leis arís. D'éirigh Ó Maolchatha as mar cheannaire an pháirtí sa bhliain 1959 agus tháinig Seámus Maitiú Diolún i gcomharbacht air. D'fhill Mac Coisdealbha go dtí na cúlbhinsí ag an am céanna. D'fhan sé mar Theachta Dála go dtí olltoghchán na bliana 1969. Tháinig Gearóid Mac Gearailt i gcomharbacht air ina dháilcheantar, Baile Átha Cliath Thoir Theas.

Ba bhall d'Acadamh Ríoga na hÉireann é ó 1948. Bhronn Baile Átha Cliath saoirse na cathrach ar Mac Coisdealbha agus ar Éamon De Valera i mí Márta 1975. Bhronn roinnt ollscoileanna sna Stáit Aontaithe dámhachtainí air freisin.

Fuair sé bás ar an 5 Eanáir 1976, in aois 84 bliain dó.