Praiséidimiam

Praiséidimiam

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach
Praiséidimiam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Pr
Uimhir adamhach	59
Mais adamhach	140.90766
Peiriad, Grúpa	lantanóidigh peiread 6
Airíonna fisiceacha
Dlús	6.773 kg/m⁻³
Leáphointe	1,208
Fiuchphointe	3,403
Leictridhiúltacht	1.13
Ga ianach	0.99, 1.13, 0.85 agus 0.96
Stair
Aimsitheoir	Carl Gustaf Mosander
Fionnachtain	1841
Eapainm	glas agus cúpla

Is é an praiséidimiam dúil uimhir a 59, agus is í an tsiombail cheimiceach a sheasann dó ná Pr. Ceann de na miotail tearc-chré agus ceann de na lantanóidigh atá ann. Miotal insínte é agus loinnir an airgid ann, ach nuair a imoibreoidh sé le hocsaigin an aeir, tiocfaidh smúit uaine ocsaíde air. In imeacht ama, titfidh an ocsaíd ina scraitheanna den mhiotal, ionas gur féidir leis an ocsaigin tuilleadh dochair a dhéanamh don mhiotal féin. Mar sin, is gnách an praiséidimiam a choinneáil i gcoimeádán lán ola, ionas nach dtiocfaidh sé i dteagmháil leis an aer.

Maidir leis an ainm, tá sé curtha le chéile as dhá fhocal Gréigise a chiallaíonn "uaine" agus "leathchúpla". Sa bhliain 1841, d'aithin an ceimiceoir Sualannach Carl Gustaf Mosander miotal nua (mar a shíl sé) ar bhaist sé an t-ainm didimiam air (as an bhfocal Gréigise didymos a chiallaíonn "leathchúpla"). Sa bhliain 1874, áfach, tháinig Per Theodor Cleve gur dhá dhúil a bhí i gceist leis an didimiam, mar atá, an praiséidimiam agus an neoidimiam.

Imoibríonn an praiséidimiam go fonnmhar le huisce, ionas go gcruthaítear hiodrocsaíd praiséidimiam, Pr(OH)₃. Mar a fheicimid anseo, is í an uimhir ocsaídiúcháin is tábhachtaí atá aige ná +3, agus sin í an staid ocsaídiúcháin atá aige sna halaiginídí freisin a chruthófar nuair a thiocfaidh sé i dteagmháil le halaiginí: an trífhluairíd PrF₃, an tríchlóiríd PrCl₃, an tríbhróimíd PrBr₃, agus an trí-iaidíd PrI₃. Maidir leis an ocsaíd a chruthaítear faoi thionchar an aeir, is meascán í as an tríocsaíd dé-phraiséidimiam Pr₂O₃ agus an dé-ocsaíd praiséidimiam PrO₂.

Níl ach aon iseatóp cobhsaí amháin ag an bpraiséidimiam, mar atá: praiséidimiam a 141.