Jump to content

Prólatáireacht

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
An Ceathrú Eastát (Iodáilis: Il quarto stato), le Giuseppe Pellizza da Volpedo, 1901.

Is í an phroletariat (ón Laidin proletarius, 'ag táirgeadh sleachta'), de réir Karl Marx ach go háirithe, an aicme shóisialta in éadan na haicme caipitlíche. Saothróirí pá is ea iad an aicme shóisialta seo, agus baill den tsochaí nach bhfuil ach a gcumhacht saothair (a gcumas oibre) mar luach eacnamaíoch suntasach acu. Is proletariat í ball d'aicme den sórt sin.

Measann fealsúnacht Mharxach gur fhulaing an phroletariat faoin córas caipitlíoch, curtha iachall ghlacadh le pá gann mar mhalairt ar na meáin táirgeachta a choimeád ar siúl, a bhaineann le haicme na n-úinéirí gnó, an bhourgeoisie.

D’áitigh Marx go dtugann an cos ar bolg seo comhleasanna eacnamaíocha agus polaitiúla don phroletariat, a sháraíonn teorainneacha náisiúnta, impítear orthu aontú le chéile agus cumhacht a ghlacadh ón aicme chaipitlíoch, agus ar deireadh thiar, sochaí chumannach a chruthú saor ó idirdhealú aicmeach.

An Phoblacht Rómhánach agus an Impireacht

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is éard a bhí sna proletarii aicme shóisialta de shaoránaigh Rómhánacha nach raibh mórán maoine acu nó nach raibh maoin ar bith acu. Is dócha gur tháinig an t-ainm ón daonáireamh, a rinne údaráis na Róimhe gach cúig bliana chun clár saoránach agus a gcuid maoine a tháirgeadh, a chinn a ndualgais mhíleata agus a bpribhléidí vótála. Thuit iad siúd a raibh 11,000 as nó níos lú, faoi bhun an chatagóir is ísle le haghaidh seirbhíse míleata, agus a gcuid leanaí —prōlēs (sliocht)—bheidís áirithe in ionad maoine; mar sin an t-ainm proletarius (táirgeoir sliochta). D'íoc saoránaigh-shaighdiúirí Rómhánacha as a gcapaill agus a n-arm féin, agus throid siad gan íocaíocht ar son an Chomhlathais, ach an t-aon ranníocaíocht mhíleata amháin a bhí ag proletarius ná a leanaí, na saoránaigh Rómhánacha sa todhchaí a d'fhéadfadh críocha gafa a choilíniú. Go hoifigiúil, tugadh capite censi ar shaoránaigh gan réadmhaoin toisc gur "daoine iad a cláraíodh ní de réir a maoine...ach go simplí mar dhaoine beo, go príomha mar chinn ( caput ). ) an teaghlaigh." [1]

Seccessio plebis, foirm agóide sa tSean-Róimh, áit a bhfágfadh na proletarii an chathair, rud a chuir as don gheilleagar
  1. Adolf Berger, Encyclopedic Dictionary of Roman Law (Philadelphia: American Philosophical Society 1953) at 380; 657.