Páipéir Phentagon
Cnuasach an-mhór cáipéisí de chuid Roinn Cosanta na Stát Aontaithe is ea na Páipéir Phentagon (Teideal oifigiúil: Report of the Office of the Secretary of Defense Vietnam Task Force), maidir le baint pholaitiúil agus mhíleata na Stát Aontaithe i Vítneam ó 1945 go 1967, agus an Cogadh a bhí ann sna 1960idí.
Pléadh leis na cáipéisí faoi rún daingean ar dtús. Ach sa bhliain 1971, scaoil an t-iriseoir Daniel Ellsberg scéal faoi sa The New York Times. Níos déanaí i 1996, dúirt alt in The New York Times gur léirigh na Pentagon Papers, i measc rudaí eile, go raibh Uachtaránacht Riarachán Johnson ag insint bréag go sistéamach; "systematically lied, not only to the public but also to Congress."
Rinneadh scannán de scéal Daniel Ellsberg sa bhliain 2003.[1] I mí an Mheithimh 2011, rinneadh iomlán na bPáipéar Pentagon a dhearbhú agus a scaoileadh go poiblí.[2]
Go sonrach, nocht na páipéir gur mhéadaigh na SA raon feidhme a ghníomhartha i gCogadh Vítneam go rúnda le buamáil na Cambóide agus Laos in aice láimhe, ruathair cósta ar Vítneam Thuaidh, chomh maith le hionsaithe Cór Mara na Stát Aontaithe an Chóir Mhuirí , nár tuairiscíodh aon cheann díobh sa meáin phríomhshrutha. Mar gheall ar a nochtadh faisnéise sna Páipéir Phentagon, cúisíodh Ellsberg i dtosach as comhcheilg, spiaireacht agus goid maoine rialtais, ach díbheadh na cúisimh ina dhiaidh sin tar éis d’ionchúisitheoirí a bhí ag fiosrú scannal Watergate a fháil amach gur ordaigh na baill foirne i dTeach Bán Nixon an méid sin- ar a dtugtar Pluiméirí an Tí Bháin chun iarrachtaí neamhdhleathacha a dhéanamh chun drochmheas a thabhairt ar Ellsberg.
Clár ábhair[cuir in eagar | athraigh foinse]
Chruthaigh an Rúnaí Cosanta Robert McNamara Tascfhórsa Staidéir Vítneam ar an 17 Meitheamh, 1967, chun “stair chiclipéideach Chogadh Vítneam ” a scríobh. Mhaígh McNamara go raibh sé ag iarraidh taifead i scríbhinn a fhágáil do staraithe, chun earráidí beartais i riaracháin sa todhchaí a chosc.[3] McNamara claimed that he wanted to leave a written record for historians, to prevent policy errors in future administrations.[4] Cé go ndúirt Les Gelb, Stiúrthóir Pleanála Beartais sa Pheinteagán ag an am, nár úsáid McNamara ach amháin chun nuair a bhí se ag breathnú siar. Dúirt McNamara le daoine eile, mar shampla Dean Rusk, nár iarr sé ach bailiúchán doiciméad seachas na staidéir a fuair sé. [5] Cibé cúiseanna a bhí leis, rinne McNamara faillí an tUachtarán Lyndon Johnson nó an Rúnaí Stáit Dean Rusk a chur ar an eolas faoin staidéar. [3] D'éiligh tuarascáil amháin go raibh sé beartaithe ag McNamara an obair a thabhairt dá chara Robert F. Kennedy, a lorg ainmniúchán uachtaránachta na nDaonlathach i 1968 . Shéan McNamara é seo ina dhiaidh sin, cé gur admhaigh sé gur chóir go mbeadh sé curtha ar an eolas ag Johnson agus Rusk.
In ionad staraithe reatha na Roinne Cosanta a úsáid, sannadh McNamara a dhlúthchabhair agus an Rúnaí Cúnta Cosanta John T. McNaughton chun na páipéir a bhailiú.[3] Fuair McNaughton bás i dtimpiste eitleáin mí tar éis don obair a bheith tosnaithe i mí an Mheithimh 1967, ach lean an tionscadal faoi stiúir oifigeach na Roinne Cosanta Leslie H. Gelb.[3] Thirty-six analysts—half of them active-duty military officers, the rest academics and civilian federal employees—worked on the study.[3] D'oibrigh tríocha sé anailísí - a leath acu ina n-oifigigh mhíleata gníomhacha ar dualgas, an chuid eile d’acadóirí agus fostaithe cónaidhme sibhialta - ar an staidéar. D'úsáid na hanailísithe na comhaid a bhí ann cheana in Oifig an Rúnaí Cosanta . D’fhonn an staidéar a choinneáil faoi rún ó dhaoine eile, lena n-áirítear an Comhairleoir Slándála Náisiúnta Walt W. Rostow, ní dhearna siad aon agallaimh ná comhairliúcháin leis na fórsaí armtha, leis an Teach Bán, nó le gníomhaireachtaí cónaidhme eile.[6]
D’fhág McNamara an Roinn Cosanta i mí Feabhra 1968, agus fuair a chomharba Clark M. Clifford an staidéar críochnaithe an 15 Eanáir, 1969, cúig lá roimh insealbhú Richard Nixon, cé gur mhaígh Clifford nár léigh sé riamh é. Is éard a bhí sa staidéar 3,000 leathanach d’anailís stairiúil agus 4,000 leathanach de dhoiciméid bhunaidh an rialtais i 47 imleabhar, agus rangaíodh é mar “Faoi Rún Daingean - Cigilteach'' ( Béarla:("TopSecret- Sensitive). (Ní ainmniúchán slándála oifigiúil é "Sensitive"; chiallaigh sé gur cheart rochtain ar an staidéar a rialú. ) D’fhoilsigh an tascfhórsa 15 chóip; fuair an mheitheal mhachnaimh RAND Corporation dhá cheann de na cóipeanna ó Ghelb, Morton Halperin agus Paul Warnke, le rochtain deonaithe má cheadaíonn beirt ar a laghad den triúr. [6][7]
Cuspóir iarbhír Chogadh Vítneam: Srianadh na Síne[cuir in eagar | athraigh foinse]

a) Fronta na Seapáine-na Cóiré, b) Fronta na hIndia-na Pacastáine, agus c) Fronta Oirdheisceart na hÁise
Cé gur dhúirt an tUachtarán Johnson gurbh é aidhm Chogadh Vítneam ná "Vítneam Theas neamhspleách, neamh-Chumannach ” a dhaingniú, luaigh meabhrán i mí Eanáir 1965 ón Rúnaí Cosanta McNamara gurb é an bonn cirt bunúsach é “gan cabhrú le cara , ach an tSín a bheith ceansaithe". [8][9] Ar 3 Samhain, 1965, sheol McNamara meabhrán chuig an Uachtarán Johnson, inar mhínigh sé na “mórchinntí beartais maidir lenár gcúrsa gníomhaíochta i Vítneam”. Tosaíonn an meabhrán tríd an réasúnaíocht atá taobh thiar de bhuamáil Vítneam Thuaidh a nochtadh i mí Feabhra 1965: The February decision to bomb North Vietnam and the July approval of Phase I deployments make sense only if they are in support of a long-run United States policy to contain China.[10]}}
Chuir McNamara ina leith na Síne go raibh sí ag iarraidh mianta impiriúla a bhaint amach cosúil le mianta na Gearmáine Naitsíoch agus na Seapáine Impiriúla. Dar le McNamara, bhí na Sínigh i mbun comhcheilge chun “an Áise go léir a eagrú” i gcoinne na Stát Aontaithe:( Béarla: "organize all of Asia" against the United States:) China—like Germany in 1917, like Germany in the West and Japan in the East in the late 30s, and like the USSR in 1947—looms as a major power threatening to undercut our importance and effectiveness in the world and, more remotely but more menacingly, to organize all of Asia against us[10]}}
Chun na Sínigh a thimpeallú, bhí sé mar aidhm ag na Stáit Aontaithe “trí fhronta” a bhunú mar chuid d’iarracht “fadtéarmach chun na Síne a choimeád faoi smacht”: There are three fronts to a long-run effort to contain China (realizing that the USSR "contains" China on the north and northwest):
(a) the Japan–Korea front;
(b) the India–Pakistan front; and
(c) the Southeast Asia front[10]}}
D'admhaigh McNamara, áfach, go mbeadh gá le híobairt mhór ar am, airgead agus saol Mheiriceá i gceist d’fhonn an tSín a bheith faoi srian.
Gnóthaí inmheánacha Vítneam[cuir in eagar | athraigh foinse]
Amlíne |
---|
|
Blianta sular tharla eachtra Murascaill Tonkin an 2 Lúnasa, 1964, bhí rialtas na SA páirteach go hindíreach i ngnóthaí Vítneam trí chomhairleoirí nó (pearsanra míleata) a sheoladh chun saighdiúirí Vítneam Theas a oiliúint:
- Faoin Uachtarán Harry S. Truman, thug rialtas na SA cúnamh don Fhrainc ina chogadh i gcoinne na Viet Minh faoi stiúir na gcumannach le linn Chéad Chogadh na hInd-Síne .
- Faoin Uachtarán Dwight D. Eisenhower, bhí “ról díreach ag rialtas na SA sa chliseadh deiridh ar shocrú na Ginéive ” i 1954 trí thacú le Vítneam Theas nua agus an bonn a bhaint faoi cheilt ón thír chumannach Vítneam Thuaidh.
- Faoin Uachtarán John F. Kennedy, d’athraigh rialtas na SA a bheartas i dtreo Vítneam ó “chearrbhachas” teoranta go “tiomantas” leathan.
- Faoin Uachtarán Johnson, thosaigh rialtas na SA ag cur oibríochtaí míleata ceilte i gcoinne Vítneam Thuaidh cumannach, mar chosaint ar Vítneam Theas.
Ról na Stát Aontaithe i dteacht chun cinnn an Uachtaráin Diem[cuir in eagar | athraigh foinse]

I gcuid de Pháipéir Phentagon dar teideal “Tiomantais agus Cláir Kennedy,” ( Béarla:"Kennedy Commitments and Programs," ) chuir na Stáit Aontaithe tiomantas Mheiriceá i leith chruthú Vítneam Theas. Mar a admhaíonn na páipéir:
I bhfo-alt dar teideal "Tiomantas Speisialta Meiriceánach do Vítneam", leag na páipéir béim arís ar an ról atá ag na Stáit Aontaithe:
Go sonrach, sheol na Stáit Aontaithe trealamh agus soláthairtí ar luach US $ 28.4 milliún chun cabhrú le réimeas Diem a arm a neartú. Ina theannta sin, chuir na Stáit Aontaithe oiliúint ar 32,000 fear ó Gharda Sibhialta Vítneam Theas ar chostas US $ 12.7 milliún. Bhíothas ag súil go mbeadh réimeas Diem, tar éis dó méid suntasach cúnaimh a fháil ó na SA, in ann an Viet Cong a sheasamh.
Shainaithin na páipéir an Ginearál Edward Lansdale, a d’fhóin in Oifig na Seirbhísí Straitéiseacha (OSS) agus a d’oibrigh don Lár-Ghníomhaireacht Faisnéise (CIA), mar “phríomhfhigiúr” i mbunú Diem mar Uachtarán Vítneam Theas, agus a thug tacaíocht de réimeas Diem ina dhiaidh sin. Mar a scríobh Lansdale i meabhrán 1961: "Ní mór dúinn (na SA) tacú le Ngo Dinh Diem go dtí gur féidir le feidhmeannas láidir eile duine a chur ina áit go dlíthiúil." (Béarla: "We (the U.S.) must support Ngo Dinh Diem until another strong executive can replace him legally.")
Ról na Stát Aontaithe i dtréimhse réimeas Diem[cuir in eagar | athraigh foinse]
De réir na bPáipéar Pentagon, bhí ról lárnach ag rialtas na SA i coup d'état i Vítneam Theas sa bhliain 1963, inar feallmharaíodh Diem. Agus "teagmháil folaitheach" á choinneáil acu le ginearáil Vítneaimis ag pleanáil coup, ghearr na SA a gcabhair don Uachtarán Diem agus thacaigh siad go hoscailte le rialtas comharbais sa rud ar a thug na húdair "Vítneam gan cheannaire go bunúsach": (Béarla: "essentially leaderless Vietnam":)
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ "The Pentagon Papers (film)" (as en) (2021-07-09). Wikipedia.
- ↑ History com Editors. "Pentagon Papers" (en). HISTORY. Dáta rochtana: 2021-08-03.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 McNamara 1996, p. 280
- ↑ McNamara 1996, p. 256
- ↑ Gelb, Les and Gladstone, Brooke (January 12, 2018). What the Press and "The Post" Missed. On The Media.
- ↑ 6.0 6.1 Teimpléad:Cite magazine
- ↑ Teimpléad:Cite magazine
- ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
- ↑ Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."". Time.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 Tá ort na shonrú' 'teideal = agus' 'url = nuair a úsáideann {{ lua idirlín}}."".
- ↑ Earráid leis an lua: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namednytimespen1
- Harv and Sfn no-target errors
- 1971 i bpolaitíocht Mheiriceá
- Sceitheanna nuachta
- Conspóidí faoi riarachán Nixon
- Páipéir Phentagon
- Scannail uachtaráin sna Stáit Aontaithe
- Tuarascálacha rialtais na Stát Aontaithe
- Cogadh Vítneam
- Sceithireacht sna Stáit Aontaithe
- Oibreacha a bhfuil baint acu le cás dlí
- Saothair a foilsíodh ar dtús in The New York Times
- Polaitíocht na Stát Aontaithe
- Scannail
- Scannáin 2003