Niels Bohr

Niels Bohr
	;
Beathaisnéis
Breith	(da) Niels Henrik David Bohr; 7 Deireadh Fómhair 1885; Cóbanhávan, An Danmhairg
Bás	18 Samhain 1962 ; 77 bliana d'aois; Cóbanhávan (An Danmhairg)
Siocair bháis	Cliseadh croí
Áit adhlactha	Assistens Cemetery (en) , Div. P 55°41′19″N 12°33′05″E / 55.688555°N 12.55129°E
Ollamh
	1916 –
Faisnéis phearsanta
Ainm cleite	Nicholas Baker
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Chóbanhávan - céim dochtúireachta (1903–1911); Coláiste na Tríonóide, Cambridge ; Ollscoil Cambridge
Tráchtas acadúil	Studier over Metallernes Elektrontheori (fr) (1911 )
Comhairleoir dochtúireachta	Christian Christiansen agus Joseph John Thomson
Áit chónaithe	An Danmhairg; An tSualainn; Sasana; Stáit Aontaithe Mheiriceá; Cóbanhávan
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Fisic adamhach agus an fhisic theoiriciúil
Gairm	fisiceoir, fealsamh na heolaíochta, imreoir sacair, eolaí núicléach, múinteoir ollscoile, ceimiceoir
Fostóir	Ollscoil Victoria, Manchain (1914–); Ollscoil Cambridge (1911–1912); Ollscoil Chóbanhávan ; Niels Bohr Institute (en)
Ball de	An Cumann Ríoga (1926–); Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí (comhalta iasachta de chuid Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí) (1925–); Acadamh Eolaíochtaí agus Daonnachtaí Bheirlín-Brandenburg (1922–); Acadamh Eolaíochtaí na Gearmáine, Leopoldina ; Acadamh Rúiseach na nEolaíochtaí ; Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá ; Acadamh Ríoga na Prúise um Eolaíocht ; Indian National Science Academy (en) ; Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL ; Cumann Meiriceánach na Fealsúnachta ; Acadamh Eolaíochtaí agus Daonnachtaí na Baváire ; Acadamh Eolaíochtaí Phoblacht Dhaonlathach na Gearmáine ; Cumann Ríoga Eolaíochtaí agus Litríochta na hIorua ; Acadamh Ríoga Ealaíon agus Eolaíochtaí na hÍsiltíre ; Acadamh Pontaifiúil na nEolaíochtaí ; Accademia dei Lincei ; Acadamh Eolaíochtaí na Polainne ; Acadamh Eolaíochtaí APSS ; Acadamh Eolaíochtaí na hUngáire ; Acadamh Ríoga na Sualainne um Eolaíocht ; Acadamh Ríoga Eolaíochtaí agus Litríochta na Danmhairge
Mac/iníon léinn de chuid	Ernest Rutherford, Christian Christiansen agus Joseph John Thomson
Mac/iníon léinn	Hendrik Kramers, Lev Davidovich Landau, Oskar Klein, Aage Niels Bohr agus John Archibald Wheeler
Teangacha	Béarla agus An Danmhairgis
Spórt	sacar
Ionad ar an bhfoireann / speisialtacht	Báireoir (sacair)
Gníomhréim
	Foireann
Ghlac sé/sí páirt i
1939	Tionscadal Manhattan
1927	5th Solvay Conference on Physics (en)
Saothar
	Saothar suntasach Prionsabal na comhfhreagartha; (1913) Samhail Bohr ;
Mac léinn dochtúireachta	Aage Niels Bohr, Robert Bruce Lindsay agus Svein Rosseland
Teaghlach
Teaghlach	Bohr family (en)
Céile	Margrethe Nørlund
Páiste	Ernest Bohr, Hans Bohr, Erik Bohr, Aage Niels Bohr
Athair	Christian Bohr agus Ellen Bohr
Siblín	Harald Bohr
Duine muinteartha	Niels Erik Nørlund (deartháir céile); Poul Nørlund (deartháir céile); Karen Bramson (third cousin (en) )
	Gradam a fuarthas (1961) Bonn Helmholtz; (1957) Atoms for Peace Award (en) ; (1955) Niels Bohr International Gold Medal (en) ; (1954) Pour le Mérite für Wissenschaften und Künste; (1947) Ord na hEilifinte; (1938) Bonn Copley; (1930) Duais Léachtóireachta Faraday; (1930) Bonn Max Planck; (1929) dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Theicniúil na Danmhairge; (29 Aibreán 1926) Ball Eachtrach den Chumann Ríoga; (1926) Bonn Franklin; (1923) Bonn Matteucci; (1923) Léachtaí Cuimhneacháin Silliman; (1922) Léacht Guthrie; (1922) Duais Nobel san Fhisic; (1921) Bonn Hughes; dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Shágrab; Order of St. Olav (en) ; Officier de la Légion d'honneur; dochtúireacht oinigh ón Technion; Order of the Falcon (en) ; Knight Grand Cross of the Order of the Falcon (en) ; Order of the Dannebrog (en) ; dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Vársá ;
	Ainmnithe do (1929) Duais Nobel na Ceimice; (1922) Duais Nobel san Fhisic; (1921) Duais Nobel san Fhisic; (1920) Duais Nobel na Ceimice; (1920) Duais Nobel san Fhisic; (1919) Duais Nobel san Fhisic; (1918) Duais Nobel san Fhisic; (1917) Duais Nobel san Fhisic;
	Síniú

Fisiceoir as Cóbanhávan, An Danmhairg ab ea Niels (Henrik David) Bohr [nels ˈb̥oɐ̯ˀ] (7 Deireadh Fómhair 1885 – 18 Samhain 1962).

Bronnadh Duais Nobel na Fisice air sa bhliain 1922 don obair cheannródaíoch a bhí déanta aige, as a thaighde ar struchtúr an adaimh is speictream hidrigine agus a réiteach siúd leis an teoiric chandamach a rinne sé sa bhliain 1913^[1].

Rinne Bohr rannaíocht búnasacha i dtaobh thuiscint dhéantús an adaimh agus na meicnice candamaí. Deirtear gurb é Bohr ceann de na fisceoir is fearr den fichiú aois^[2].

Cúlra[cuir in eagar | athraigh foinse]

De réir dlíthe na meicnice clasaicí, bheadh a leithéid d'adamh neamhchobhsaí mar go gcaillfeadh sé fuinneamh trí astú radaíochta leictreamaighnéadaí.

Chomh maith leis sin, ní léireodh an t-adamh sin na speictrim adamhacha inbhraiteacha. Réitíodh na fadhbanna seo le samhail fheabhsaithe an adaimh a shaothraigh Niels Bohr sa bhliain 1913, ina raibh gach leictreon i bhfithis ar leith (sceall ar leith) timpeall an núicléis, le fuinneamh ar leith a bhraithfeadh ar gha na fithise.

Ós rud é nár ceadaíodh ach fithisí (scealla) ar leith, níorbh fhéidir ach fuinnimh ar leith a bheith ag na leictreoin, ionas go mbeadh patrún de leibhéil scoite cheadaithe fuinnimh i gceist.

Ní astódh leictreoin i bhfithis cheadaithe fuinneamh leictreamaighnéadach, ach chomhfhreagródh léim leictreoin ó fhithis amháin go fithis eile d'astú nó ionsú cainníochtaí dea-shainithe solais, rud a réitigh leis na speictrim bhraite adamhacha. Samhail áisiúil amhairc ab ea samhail Bohr, agus de réir a chéile feabhsaíodh í le léargais ón meicnic chandamach.

Tá airíonna tonnacha ag leictreoin, agus is féidir fithisí nó scealla Bohr a thuiscint mar oiriúnú slánuimhir tonnta leictreon timpeall ar an núicléas. Is fearr cruinne gach leictreon a shamhlú mar dháileadh luchta leictrigh le huimhir chandamach ar leith ná mar phonc luchta i bhfithis chiorclach. Comhfhreagraíonn gach uimhir chandamach is féidir do leibhéal ar leith fuinnimh, ach ní féidir iad uile a shealbhú ag an am céanna.

Thug samhail Bohr míniú ginearálta ar speictrim adamhacha, ach ligeann teoiric na gcandam dúinn ríomhanna mionchruinne a dhéanamh ar na speictrim. Cinneann na huimhreacha candamacha is gá chun na leictreoin in adaimh neamhfhlosctha dúl a shainiú ionaid chruinne na ndúl sin ar an gclár peiriadach

Samhail Bohr[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá fithiseach móiminteam uilleachna na leictreon candamaithe; L=nħ
Teoiric go dtaistlíonn leictreoin i bhfithis scoite timpeall núicléas an adaimh, le gnéithe ceimiceacha den dúil socraithe ag an méid leictreoin atá ag timpeallú an adaimh

An tuairim go bhféadfadh leictreon titim ó fhithis le leibhéal airde dfhuinneamh go dtí leibhéal níos ísle, ag astaigh fótóin (candam eadrom) le fuinneamh scoite (bhí seo buntús na teoirice candamaí)
An Prionsabal Comhlántíochta : go bhféadfadh staidéar a dhéanamh ar ábhar ina gceann agus ina gceann ach a aimsiú go bhfuil cúpla gnéithe frithráiteacha.

Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Léirmhíniú Cóbanhávan
Karl Siegbahn : D'éirigh leis fianaise ar sceallsamhail Neils Bohr don adamh a aimsiú, agus d'fhorbair sé an speictreascópacht X-ghathach.
Maighnéatrón Bohr : Móimint mháighnéadach an leictreoin a fhaightear ó mheicnic chandamach choibhneasaíoch, ag glacadh an leictreoin mar phonccháithnín. Ainrnnithe as Niels Bohr.

Saol[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rinne sé taighde ar an mbuama adamhach sna Stáit Aontaithe le linn an dara cogadh domhanda.

Chuidigh sé le bunú Institiúid na Fisice Teoiriciúla i gCÓbanhávan

Báireoir cumasach sacair ab ea Niels Bohr.

Líon tí stuama staidéartha ab ea muintir Bohr. Sa bhliain 1975, lean Aage Bohr lorg a athar nuair a rug sé Craobh Nobel leis i ngort na fisice eithní.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

↑ Matt Hussey (2011). "Fréamh an Eolais".
↑ Muiris Ó Meara. "A bhFuil Romhainn Amach". Dáta rochtana: 2018.

[1] Matt Hussey (2011). "Fréamh an Eolais".

[2] Muiris Ó Meara. "A bhFuil Romhainn Amach". Dáta rochtana: 2018.

[1]

[2]