Niels Bohr

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Niels Bohr
Niels Bohr.jpg
ollamh

1916 -
Saol
Ainm iomlánNiels Henrik David Bohr
Eolas breitheCóbanhávan, 7 Deireadh Fómhair 1885
NáisiúntachtRíocht na Danmhairge
Áit chónaitheAn Danmhairg
An tSualainn
Sasana
Stáit Aontaithe Mheiriceá
Cóbanhávan
BásCóbanhávan, 18 Samhain 1962
Áit adhlacthaAssistens Cemetery (en) Aistrigh
Cúis bháis (cliseadh croí)
Muintir
AthairChristian Bohr
MáthairEllen Bohr
Céile/CéilíMargrethe Nørlund
Páistí
Siblíní
liosta iomláin
Teaghlach
TreibhBohr family (en) Aistrigh
Oideachas
Alma materOllscoil Cambridge
Coláiste na Tríonóide, Cambridge
Ollscoil Chóbanhávan
(1903 - 1911) céim dochtúireachta
TráchtasStudier over Metallernes Elektrontheori
Stiúrthóir tráchtaisChristian Christiansen
Joseph John Thomson
Mic léinn dochtúireachtaAage Niels Bohr
Robert Bruce Lindsay
Svein Rosseland
Teangachaan Béarla
An Danmhairgis
MúinteoiríErnest Rutherford
Christian Christiansen
Joseph John Thomson
Mic léinnHendrik Kramers
Lev Davidovich Landau
Oskar Klein
Aage Niels Bohr
John Archibald Wheeler
Gairm
Gairmfisiceoir, múinteoir ollscoile, eolaí núicléach, fealsamh na heolaíochta, imreoir sacair agus ceimiceoir
Cur síos
Grúpaí Blianta I C
Flag of None.svg Akademisk Boldklub-
 
Ionad nó speisialtachtbáireoir (sacair)
FostóiríOllscoil Chóbanhávan
Niels Bohr Institute (en) Aistrigh
Ollscoil Cambridge  (1911 -  1912)
Victoria University of Manchester (en) Aistrigh  (1914 -
Saothar iomráiteachSamhail Bohr
Prionsabal na comhfhreagartha
Duaiseanna
Ainmníodh é/í le haghaidh
Duais Nobel san Fhisic
(1917)
Duais Nobel san Fhisic
(1918)
Duais Nobel san Fhisic
(1919)
[[Nobel Prize in Chemistry (en) ]]
(1920)
Duais Nobel san Fhisic
(1920)
Duais Nobel san Fhisic
(1921)
Duais Nobel san Fhisic
(1922)
[[Nobel Prize in Chemistry (en) ]]
(1929)
BallraíochtAn Cumann Ríoga
Acadamh Ríoga na Prúise um Eolaíocht
Acadamh Eolaíochtaí Phoblacht Dhaonlathach na Gearmáine
Acadamh Eolaíochtaí na Gearmáine, Leopoldina
Accademia dei Lincei
Acadamh Pontaifiúil na nEolaíochtaí
Acadamh Eolaíochtaí APSS
Acadamh Ríoga na Sualainne um Eolaíocht
Acadamh Eolaíochtaí na hUngáire
Acadamh Ríoga Ealaíon agus Eolaíochtaí na hÍsiltíre
Acadamh Ríoga Eolaíochtaí agus Litríochta na Danmhairge
Cumann Ríoga Eolaíochtaí agus Litríochta na hIorua
Acadamh Náisiúnta na nEolaíochtaí
Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá
Acadamh Rúiseach na nEolaíochtaí
Indian National Science Academy (en) Aistrigh
Cumann Meiriceánach na Fealsúnachta
Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL
Acadamh Eolaíochtaí agus Daonnachtaí na Baváire
Acadamh Eolaíochtaí na Polainne
Acadamh Eolaíochtaí agus Daonnachtaí Bheirlín-Brandenburg
SloinnteNicholas Baker
IMDbnm1106823
Niels Bohr Signature.svg

Fisiceoir as Cóbanhávan, An Danmhairg ab ea Niels (Henrik David) Bohr [nels ˈb̥oɐ̯ˀ] (7 Deireadh Fómhair 188518 Samhain 1962).

Bronnadh Duais Nobel na Fisice air sa bhliain 1922 don obair cheannródaíoch a bhí déanta aige, as a thaighde ar struchtúr an adaimh is speictream hidrigine agus a réiteach siúd leis an teoiric chandamach a rinne sé sa bhliain 1913[1].

Rinne Bohr rannaíocht búnasacha i dtaobh thuiscint dhéantús an adaimh agus na meicnice candamaí. Deirtear gurb é Bohr ceann de na fisceoir is fearr den fichiú aois[2].

Cúlra[cuir in eagar | athraigh foinse]

De réir dlíthe na meicnice clasaicí, bheadh a leithéid d'adamh neamhchobhsaí mar go gcaillfeadh sé fuinneamh trí astú radaíochta leictreamaighnéadaí.

Chomh maith leis sin, ní léireodh an t-adamh sin na speictrim adamhacha inbhraiteacha. Réitíodh na fadhbanna seo le samhail fheabhsaithe an adaimh a shaothraigh Niels Bohr sa bhliain 1913, ina raibh gach leictreon i bhfithis ar leith (sceall ar leith) timpeall an núicléis, le fuinneamh ar leith a bhraithfeadh ar gha na fithise.

Ós rud é nár ceadaíodh ach fithisí (scealla) ar leith, níorbh fhéidir ach fuinnimh ar leith a bheith ag na leictreoin, ionas go mbeadh patrún de leibhéil scoite cheadaithe fuinnimh i gceist.

Ní astódh leictreoin i bhfithis cheadaithe fuinneamh leictreamaighnéadach, ach chomhfhreagródh léim leictreoin ó fhithis amháin go fithis eile d'astú nó ionsú cainníochtaí dea-shainithe solais, rud a réitigh leis na speictrim bhraite adamhacha. Samhail áisiúil amhairc ab ea samhail Bohr, agus de réir a chéile feabhsaíodh í le léargais ón meicnic chandamach.

Niels Bohr le hAlbert Einstein

Tá airíonna tonnacha ag leictreoin, agus is féidir fithisí nó scealla Bohr a thuiscint mar oiriúnú slánuimhir tonnta leictreon timpeall ar an núicléas. Is fearr cruinne gach leictreon a shamhlú mar dháileadh luchta leictrigh le huimhir chandamach ar leith ná mar phonc luchta i bhfithis chiorclach. Comhfhreagraíonn gach uimhir chandamach is féidir do leibhéal ar leith fuinnimh, ach ní féidir iad uile a shealbhú ag an am céanna.

Niels Bohr ina óige

Thug samhail Bohr míniú ginearálta ar speictrim adamhacha, ach ligeann teoiric na gcandam dúinn ríomhanna mionchruinne a dhéanamh ar na speictrim. Cinneann na huimhreacha candamacha is gá chun na leictreoin in adaimh neamhfhlosctha dúl a shainiú ionaid chruinne na ndúl sin ar an gclár peiriadach

Niels Bohr, Weizmann Institue, ,1958

Samhail Bohr[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Tá fithiseach móiminteam uilleachna na leictreon candamaithe; L=nħ
  • Teoiric go dtaistlíonn leictreoin i bhfithis scoite timpeall núicléas an adaimh, le gnéithe ceimiceacha den dúil socraithe ag an méid leictreoin atá ag timpeallú an adaimh
  • An tuairim go bhféadfadh leictreon titim ó fhithis le leibhéal airde dfhuinneamh go dtí leibhéal níos ísle, ag astaigh fótóin (candam eadrom) le fuinneamh scoite (bhí seo buntús na teoirice candamaí)
  • An Prionsabal Comhlántíochta : go bhféadfadh staidéar a dhéanamh ar ábhar ina gceann agus ina gceann ach a aimsiú go bhfuil cúpla gnéithe frithráiteacha.
Niels Bohr Institute

Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Léirmhíniú Cóbanhávan
  • Karl Siegbahn : D'éirigh leis fianaise ar sceallsamhail Neils Bohr don adamh a aimsiú, agus d'fhorbair sé an speictreascópacht X-ghathach.
  • Maighnéatrón Bohr : Móimint mháighnéadach an leictreoin a fhaightear ó mheicnic chandamach choibhneasaíoch, ag glacadh an leictreoin mar phonccháithnín. Ainrnnithe as Niels Bohr.
lena bhean Margrethe Nørlund sa bhliain 1910

Saol[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rinne sé taighde ar an mbuama adamhach sna Stáit Aontaithe le linn an dara cogadh domhanda.

Chuidigh sé le bunú Institiúid na Fisice Teoiriciúla i gCÓbanhávan

Báireoir cumasach sacair ab ea Niels Bohr.

Líon tí stuama staidéartha ab ea muintir Bohr. Sa bhliain 1975, lean Aage Bohr lorg a athar nuair a rug sé Craobh Nobel leis i ngort na fisice eithní.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. Matt Hussey (2011). "Fréamh an Eolais". 
  2. Muiris Ó Meara. "A bhFuil Romhainn Amach". Dáta rochtana: 2018.