Neoidríonó
 | |
| Rangú | leaptón agus cáithnín neodrach  |
|---|---|
| idirghníomhaíochtaí | idirghníomhú lag agus imtharraingt |
| Frithcháithnín | antineutrino (en)  |
| Meatha go | luach ar iarraidh |
| Lucht leictreach | 0 |
| Guairne | 0.5 |
| Forshiméadracht | sneutrino (en) |
Buncháithnín fo-adamhach gan lucht leictreach, atá ar beagán maise, is ea an neoidríonó. Cineál leaptóin is ea é, leis, agus mar sin is feirmíón é chomh maith. Tá trí shaghas de neoidríonó ann: neoidríonó an leictreoin (νe), neoidríonó an mhuóin (νμ), agus neoidríonó an tau (ντ).[1] Toisc nach bhfuil lucht leictreach ná lucht datha acu, ní bhaineann aon idirghníomhaithe do neoidríonó seachas an t-idirghníomhú lag, mar aon le fórsa na himtharraingthe. Toisc go bhfuil an t-idirghníomhú lag i bhfad níos laige ná an t-idirghníomhú láidir ná an leictreamaighnéadas, is annamh a bhíonn aon idirghníomhú idir neoidríonó agus damnha eile, agus is féidir le neoidríonó gluaiseacht trí achar fada damhna gan aon bhac. Mar shampla, téann na billiúin neoidríonónna trí chorp duine gach soicind gan stad agus gan rian dá ngluaiseacht a fhágáil.
Cruthaítear neoidríonónna de thoradh imoibrithe núicléacha de ghnáth. Tá aschur neoidríonónna ón ngrian flúirseach go leor, agus deintear leis iad in imoibreoirí núicléacha. Dhein an Ollphléasc neart díobh freisin, agus ceaptar go dtagann mórchuid d'fhuinneamh ollnóva amach i bhfoirm neoidríonónna.
Cheaptaí tráth nach raibh mais ar bith ag neoidríonónna, ach tá a fhios ag fisiceoirí anois nach fíor é sin ar fad, ach go bhfuil mais thar a bheith beag ag neoidríonónna. Is de bharr fionnachtana a dhein turgnaimh éagsúla, go háirithe "Super-Kamiokande" sa tSeapáin agus an "Sudbury Neutrino Observatory" i gCeanada, atá an t-eolas seo againn anois.[2] Fuair na turgnaimh seo gur féidir le neoidríonó de shaghas amháin (νμ, mar shampla) a thiontú go neoidríonó de shaghas eile. Ní féidir an claochlú seo mara bhfuil beagán maise ag neoidríonónna. Ceaptar go bhfuil mais an neoidríonó is troime idir 0.05-0.30 eV---níos mó ná milliún uair níos éadroime ná leictreon. Tugtar ascalúchán neoidríonó ar an gclaochlú seo, agus tá roinnt tionscadal ar bun inniu (mar shampla, T2K) chun an feiminéan a scrúdú níos beaichte.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ "Cóip cartlainne". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2010-09-25. Dáta rochtana: 2010-05-15.
- ↑ "The Sudbury Neutrino Observatory – Canada's eye on the universe". CERN Courier. CERN. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 25 Meitheamh 2016. Dáta rochtana: 15 Bealtaine 2010.