Muirbretha
| Cineál | téacs  |
|---|---|
| Teanga | an tSean-Ghaeilge |
| Príomhábhar | An Féineachas agus dlí muirí |
Is seantéacs de chuid an Fhéineachais, caomhnaithe ach go heaspach, maidir le dlí muirí, dlí long briste ach go háirithe, é Muirbhreith (Sean-Ghaeilge Muirbretha).
Is é an t-ochtú téacs is tríocha é atá le fáil san Senchas Már.
Lámhscríbhinní
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ní chaomhnaítear Muirbretha ach i míreanna éagsúla. Rinne Charlene Eska liosta agus cúig lámhscríbhinn ann dá dtugadh sigla A–E dóibh. Fuarthas na míreanna i mbailiúcháin dlí gan údair luaite iontu, ach ina measc mír C, sliocht as Bretha Étgid, maraon le sleachta as Sanas Uí Dhuibhdábhoireann.[2]:304-305 [1]:43, 67-68 Faightear i dteannta leis na míreanna gluaiseanna agus léargais.[1]:2
Faightear an teideal Muirbretha i Sanas Chormaic agus Cethairṡlicht Athgabálae.[3]:276-277
Faightear roinnt téacs i dtrian deiridh an tSeanchais Mhóir, ag iontráil 38.[2]:304 Creidtear gur cuireadh an Seanchas le chéile idir deireadh an tseachtú haois agus tús an ochtú haois.[1]:33
Ábhair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is é Muirbretha an phríomhfhoinse a mhaireann le haghaidh dlí muirí san Fhéineachas.[1]:43
Sna sleachta den Muirbretha a mhaireann, pléitear ach amháin le dlí muirí mar a bhaineann sé le cúrsaí talún. Ní phléitear sna míreanna an dlí idir ceannaithe agus lastóirí, nó ar bord long féin.[1]:43. Má tá béim ann ar dlí loinge briste, is amhlaidh go raibh an-chuid fiontar ann i gcúrsaí loingis le linn na ré sin i nÉirinn Ireland.[4]:19
Pléitear sna míreanna mar a leanas:[1]:46-51
- A: an dualgas longa briste a thuairisciú
- B: foinsí ioncaim ó thailte easnacha an rí
- C, D, É: dlí maidir le lagan, snámhraic agus muirchur, ina measc cén chuid den luach a raibh le híoc don fhaighteoir, don bhunúinéir agus do dhaoine éagsúla eile, ag brath ar an gcás.
Molann Fearghas Ó Ceallaigh go bpléitear le cearta iascaireachta ar inbhir i sliocht caillte den Muirbretha, a leithéid luaite mar atá i seantéacs dlí eile.[3]:277
Molann Eska go bhfuil an téacs an-chosúil lena mhacasamhail faighte i bhfoinsí dlí Chorn na Breataine, na Breataine Bige agus na Sasana.[1]:58
Feictear sa Muirbretha an-chuid sonraí maidir le lastaí agus a gclár ábhair. Leis an bhfianaise seo, rinne Jonathan M. Wooding staidéar ar bhunús tráchtála leis an Mór-roinn sna 6ú argus 7ú haoiseanna.[4]:68–71
Tuilleadh le léamh
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Binchy, D. A. (1978). "Corpus Iuris Hibernici (6 iml.)". Baile Átha Cliath: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath. 139.32–140.8 (A); 177.34–178.26 (B); 314.17–316.36 (C); 959.7–16 (D); 1212.3–34 (E).}}
- Eska, Charlene M. (2022). "Lost and Found in Early Irish Law: Aidbred, Heptad 64, and Muirbretha" 36. Leiden / Boston: Brill. ll. 319-351 (téacs Muirbretha le haistriúchán Béarla, leaganacha agus plé).
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Eska, Charlene M. (2022). "Lost and Found in Early Irish Law: Aidbred, Heptad 64, and Muirbretha" 36. Leiden / Boston: Brill.
- ↑ 2.0 2.1 Breatnach, Liam (2005). "A Companion to the Corpus Iuris Hibernici" 5. Baile Átha Cliath: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath.
- ↑ 3.0 3.1 Kelly, Fergus (1988). "A Guide to Early Irish Law" 3. Baile Átha Cliath: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath.
- ↑ 4.0 4.1 Wooding, Jonathan M. (1996). "Communication and Commerce along the Western Sealanes AD 400-800" 654. Oxford: BAR Publishing.