Maud Joynt
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 7 Márta 1868 Contae Ros Comáin, Éire |
| Bás | 24 Iúil 1940 72 bliana d'aois Portobello, Éire |
| Áit adhlactha | Reilig Chnocán Iaróm |
| Faisnéis phearsanta | |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Ollscoil Ríoga na hÉireann - litríocht (1886–1890) Coláiste Alexandra (1882–1886) |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | teangeolaí, aistritheoir |
| Fostóir | Coláiste Alexandra (1895–1906) Coláiste Meitidisteach, Béal Feirste (1891–1894) |
| Teangacha | An Ghaeilge agus Béarla |
Scoláire agus teangeolaí Ceilteach Éireannach ab ea Maud Joynt (7 Márta 1868 – 24 Iúil 1940).[1][2]
Luathshaol agus oideachas[cuir in eagar | athraigh foinse]
Rugadh Maud Joynt an 7 Márta 1868 i dTeach Woodberry, Co. Ros Comáin. Ba iníon í leis an máinlia briogáide in arm Bombay, Christopher Joynt agus Lily Anna Joynt (née Holton). Ba í an dara iníon í de sheisear mac agus ceathrar iníonacha an teaghlaigh. Chaith Joynt cuid dá hóige san India, agus luaigh roinnt foinsí gur rugadh ann í. Faoin cúig bliana d'aois, bhí beagán beag Gréigise á múineadh ag a hathair do Joynt. D’fhreastail sí ar scoil phríobháideach i mBré, Contae Chill Mhantáin in 1881, ag freastal ar Choláiste Alexandra ó 1882 ar aghaidh. Bhain sí an chéad áit amach sa dá ghrád de scrúduithe idirmheánacha 1883-4. Chuaigh Joynt isteach in Ollscoil Ríoga na hÉireann (ORÉ) sa bhliain 1886, agus bhain sí céim céadonóracha amach sa litríocht nua-aimseartha, Baitsiléir Ealaíon sa bhliain 1889 agus Máistir Ealaíon ina dhiaidh sin sa bhliain 1890.
Gairmréim[cuir in eagar | athraigh foinse]
Tar éis tréimhse a chaitheamh ag múineadh i gColáiste na mBan i nGeirsí, St Helier, bhí Joynt ar dhuine den bheirt ghobharnóirí a chuidigh leis an chéad bhean a bhí ina prionsabal de MacArthur Hall of residence for girls, Coláiste Modhach Bhéal Feirste, Elizabeth C. Shillington sa bhliain 1891. Mhúin sí Gearmáinis freisin agus í ag obair ann. D’fhág sí an post seo sa bhliain 1894 chun leanúint ar aghaidh lena cuid staidéir i bPáras, i bhFlórans, agus i Heidelberg. Nuair a d’fhill sí, ghlac sí post i gColáiste Alexandra i mí na Nollag 1895, ag múineadh litríocht na Gearmáinise agus an Bhéarla. Le linn an ama seo, thug sí léachtaí freisin do chailíní a bhí ag ullmhú do na scrúduithe BA (ó Ollscoil Ríoga na hÉireann) i Halla Loreto agus i gColáiste Dhoiminiceach Chnoc Shióin. Le linn a cuid ama i gColáiste Alexandra, bhí Joynt ina ball gníomhach de roinnt cumann, lena n-áirítear An Cumann Liteartha agus Aontas na Mac Léinn. D’fhág sí Coláiste Alexandra sa bhliain 1906 nuair a ceapadh í ina scrúdaitheoir cúnta le Béarla don bhord oideachais idirmheánaigh.
Le linn di a bheith ag freastal ar Scoil Fhoghlaim na Gaeilge (School of Irish Learning) sa bhliain 1906 agus 1907, chuir Joynt suim in athbheochan na Gaeilge. Rinne sí staidéar ar an Sean- agus ar an Meán-Ghaeilge, an phailéagrafaíocht agus an Bhreatnais sa Scoil. Ó 1907 go 1908, chláraigh sí ar chúrsa sa Léann Ceilteach le Kuno Meyer in Ollscoil Learpholl. I mí Eanáir 1909, ceapadh Joynt in éineacht le Mary E. Byrne mar chúntóirí ag obair ar Fhoclóir na Sean-Ghaeilge in Acadamh Ríoga na hÉireann. Ba iad Joynt agus Eleanor Knott a shocraigh an dara fascúl ó 1932 (an litir E). Ina dhiaidh sin, shocraigh sí M (1939), N O P (1941), agus R (1944), agus comhoibrigh sí le daoine eile ar S (1953).
Sa bhliain 1911 d’iontráil sí “faoi chinseal” mar de réir mar a bhí sí faoi mhíchumas agus in ainneoin go raibh a deartháir ina mhinistir Modhach, thaifead an tuairisceán daonáirimh a reiligiún mar "eaglais ar bith ". a míchumas agus d’ainneoin a deartháir a bheith ina aire Modhach thaifead an tuairisceán daonáirimh a reiligiún mar “gan eaglais”. Rinne an t-áiritheoir iarracht cuid dá sonraí a “cheartú”, cé gur thaifead sí go bhféadfadh sí Béarla a labhairt agus go modhúlacht "roinnt Gaeilge" agus í ag obair ar an bhFoclóir Gaeilge.
Ina dhiaidh sin, rinne sí eagarthóireacht ar dhá imleabhar sa tSraith an Ghaeilge Mheánaoiseach agus an Nua-Ghaeilge: Tromdámh Guaire (1932) agus Feis Tighe Chonáin (1936). Bhí ábhar i gcló aici in Celtica, Ériu, Celtic Review, Alexandra College Magazine .... Dán a chuir sí in eagar, foilsíodh é in 'A miscellany presented to Kuno Meyer by some of his friends and pupils on the occasion of his appointment to the chair of Celtic Philology in the University of Berlin, 1912, curtha in eagar ag Osborn Bergin agus Carl Marstrander.
Bhí baint ag Joynt leis an Irish Women's Franchise League agus leis an Irish Women's Progressive Union. Ó 1902 ar aghaidh, bhí Joynt ina ball gníomhach de Chumann na gCéimithe Ban, grúpa a bhí ag tacú le cearta na mban san ardoideachas. Bhí sí ina rúnaí oinigh ó 1907 go 1913. D'éirigh sí as an bpost i 1913 mar gheall ar a ualach oibre féin, agus díscaoileadh an grúpa sa bhliain chéanna. Glacadh le Joynt isteach sa Gorsedd ag Eisteddfod, as a bhí déanta aici don léann Ceilteach. Bhronn Ollscoil na hÉireann Dochtúir Litreacha uirthi sa bhliain 1937 as a cuid oibre scolártha agus a cuid tacaíochta do mhná san oideachas ollscoile. Thacaigh Joynt le hathbheochan liteartha na hÉireann, bhí sí i láthair go rialta in Amharclann na Mainistreach go luath agus thug sé léachtaí ar Chumann Liteartha na hÉireannD’fhóin sí mar rúnaí oinigh ó 1907 go 1913. D’éirigh sí as i 1913 mar gheall ar a hualach oibre féin, agus scoir an grúpa sa bhliain chéanna. Glacadh Joynt mar bhall den Orsedd ag Eisteddfod mar gheall ar an méid a chuir sí le scoláireacht Cheilteach. Bhronn Ollscoil na hÉireann Dochtúireacht le Litreacha uirthi i 1937 as a cuid oibre scolártha agus a cuid tacaíochta do mhná san oideachas ollscoile. Thacaigh Joynt le hathbheochan liteartha na Gaeilge, d’fhreastail sí go rialta ar Amharclann na Mainistreach ina tús, agus thug sí léachtaí don Irish Literary Society.
Saol níos déanaí agus a oidhreacht[cuir in eagar | athraigh foinse]
Le linn a saoil, bhí Joynt ina feoilséantóir, ina Búdaí, agus ina feimineach. Bhí sí ina leasuachtarán ar an Irish Vegetarian Society.
D'éirigh Joynt bodhar agus í amach sna blianta, ach lean sí uirthi ag staidéar go dtí go bhfuair sí bás. Chaith sí an chuid is mó dá saol fásta i Raghnallach agus i Ráth Maonais, ach ba é 69 Faiche Stiabhna an seoladh deireanach a bhí aici. Fuair Joynt bás an 24 Iúil 1940, i dteach altranais Portobello. Tá sí curtha i Reilig Chnoc Ieróim.
Saothair roghnaithe[cuir in eagar | athraigh foinse]
- Golden Legends of the Gael (1924)
- The Life of St Gall (1927)
- Christianity in Celtic lands: A History of the Churches of the Celts, their Origin, their Development, Influence and Mutual Relations (1932) - translation of Chrétientés celtiques by Dom Louis Gougaud
Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]
- ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “JOYNT, Maud (c.1868–1940) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
- ↑ Ní Thuama, Íde (2009). "Joynt, Maud Anna Evans". In McGuire, James; Quinn, James (eds.). Dictionary of Irish Biography. Cambridge: Cambridge University Press.