Liosta na bhfocal Laidineach agus Gréagach a úsáidtear go coitianta in ainmneacha córasacha

Tá sé i gceist leis an liosta focal Laidineach agus Gréagach seo, a n-úsáidtear go coitianta in ainmneacha córasacha, go mbeadh sé ina lámh chúnta dóibh siúd nach bhfuil tuiscint acu ar na dteangacha clasaiceacha, le haghaidh ainmneacha eolaíochta agus ainmneacha na n-orgánach a chur de ghlanmheabhair. Tá an ainmníocht dhéthéarmach a n-úsáidtear le haghaidh ainmhithe agus plandaí den chuid is mó díorthaíthe ón Laidin agus ón Ghréigis, mar atá cuid de na hainmneacha a úsáidtear le haghaidh na nuastacsón, mar shampla óird agus os a gcionn. Ag an am nuair d’fhoilsigh an bitheolaí Carl Linnaeus (1707-1778) na leabhair atá glactha leo anois mar thúsphointe na n-ainmníocht dhéthéarmach, d'úsáidtí an Laidin in Iarthar na hEeorpa mar theanga choitianta na heolaíochta, agus bhí ainmneacha na i Laidin nó Ghréigis: Lean Linnaeus an cleachtas seo.

Cé nach bhfuil an Laidin in úsáid den chuid is mó anois ach amháin ag scoláirí clasaiceacha, nó chun críocha áirithe san luibheolaíocht, sa leigheas agus san Eaglais Chaitliceach Rómhánach, is féidir í a fháil fós in ainmneacha eolaíochta. Is cuidiú é a bheith in ann foinse na n-ainmneacha eolaíochta a thuiscint. Cé nach gcomhfhreagraíonn na hainmneacha Laidine i gcónaí leis na hainmneacha coitianta atá ann faoi láthair i mGaeilge, is minic a bhaineann siad leo, agus má thuigtear a bhríonna, is furasta iad a thabhairt chun cuimhne. Is minic a léiríonn an t-ainm déthéarmach eolas teoranta nó scéal scéil faoi speiceas ag an am a ainmníodh é. Mar shampla, ní gá gur ainmhithe pluaise iad Pan troglodytes, an simpeansaí, agus Troglodytes troglodytes, an dreoilín.

Uaireanta is é an t-ainm Laidine nó Gréigise an t-ainm géinis nó an tuairisceoir sainiúil don ainmhí (mar shampla, is é 'Canis' an focal Laidine do mhadra). B'fhéidir nach mbeidh na focail seo san áireamh sa tábla thíos, mura dtarlóidh siad ach amháin le haghaidh tacsóin amháin nó dhá thacsón. Ina áit sin, is iad na focail atá liostaithe thíos ná na haidiachtaí coiteanna agus mionathraitheoirí eile a tharlaíonn arís agus arís eile in ainmneacha eolaíocha go leor orgánach (i níos mó ná géineas amháin).

Athraíonn aidiachtaí de réir inscne, agus i bhformhór na gcásanna bíonn an fhoirm leama (an fhoirm ainmneach fhirinscneach uathúil) liostaithe anseo. Críochnaíon na haidiachtaí sa chéad díochlaonadh agus sa sa dara díochlaonadh in -us (firinscneach), -a (baininscneach) agus -um (neodrach), ach athraíonn aidiachtaí sa tríú díochlaonadh a críochnaíonn in -is (firinscneach agus baininscneach) go -e (neodrach). Mar shampla, tá versus liostaithe gan na leaganacha d'Aloe vera nó Galium verum.

Fágtar focail atá an-chosúil le foirmeacha sa Ghaeilge nó sa Bhéarla ar lár.

Tá cuid de na trasléirithe Gréagacha tugtha san tSean-Ghréigis, agus roinnt eile san Nua-Ghréigis.

Sna táblaí, L = An Laidin, G = An Ghréigis, agus LG = mar an gcéanna sa dá theanga.

A

laidin/Gréigis	Teanga	Gaeilge	Sampla	Cuardaigh teidil ina bhfuil an focal nó bain úsáid as an réimír:
acaulis	G, L	gan gas	feochadán geal, Carlina acaulis, mionphailm dhátaí, Phoenix acaulis
acutus	L	géaraithe, biorach	Crogall Meiriceánach, Crocodylus acutus; angled sunbeam (butterfly), Curetis acuta; biorearrach tuaisceartach lacha, Anas acuta	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
africanus	L	Afracach		Teimpléad:Intitle – Teimpléad:Intitle, Teimpléad:Intitle – Teimpléad:Intitle
agrestis	L	den ghort, fiáin	vól léana, Microtus agrestis; lus cré léana, Veronica agrestis	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
alatus	L	eiteach	ascaid, Nepenthes alata; buí an bhogaigh, Mimulus alatus; leamhán sléibhe, Ulmus alata; Ammobium alatum, Ammobium alatum; breallán sciathánach, Lythrum alatum; capall mara sciathánach, Hippocampus alatus; lus na páise eiteghasach, Passiflora alata	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
albiceps	L	báncheannach	carrchuil, Chrysomya albiceps; leamhan, Syngamia albiceps; leamhan séabrach, Parachronistis albiceps; see also leucocephalus	Teimpléad:In title
albidens	L	bánfhiaclac	Coccymys albidens, Coccymys albidens; see also leucodon	Teimpléad:In title
albopictus	L	bán péinteáilte	Hosta fortunei 'Albopicta', Aedes albopictus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
albus	L	bán	Íbis bhán Mheiriceánach, Eudocimus albus ; white oak, Quercus alba; mistletoe, Viscum album	, Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
Alpinus	L	alpach; ó na hAlpa na hAlpa	An t-astar Alpach, Aster alpinus; alpine bearberry, Arctostaphylos alpina; lus deartán alpach, Parthenium alpinum	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
ambiguus	L	éiginnte	beautiful woolly sunflower, Eriophyllum ambiguum; Conus ambiguus; questionable Stropharia, Stropharia ambigua; tick bush, Kunzea ambigua	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
amblys	G	maol, neamhlonrach	Ioguána mara oileáin Galápagos, nó Amblyrhynchus cristatus	Teimpléad:In title – Teimpléad:Look from
americanus	L	Meiriceánach	Béar dubh Meiriceánach, Ursus americanus; cnó coill Meiriceánach, Corylus americana; Mastódón Meiriceánach, Mammut americanum	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
amphi	G	de gach cineál, ar gach taobh	amfaibiach; Amphipoda	Teimpléad:Look from
ampulla	L	buidéal, fleascán	Míol mór bolgshrónach tuaisceartach, Hyperoodon ampullatus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:Look from
amurensis	L	ón Amúr	Fíonchaor Amúrach Vitis amurensis	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
Angolensis	L	ó hAngóla	Iorócó Pterocarpus angolensis	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
angustiflorus	L	caolbhláthach	Eastwood's bellflower, Campanula angustiflora; narrowflower lupine, Lupinus angustiflorus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
angustifolius	L	caoldhuilleach	ceannbhán caol, Lupinus angustifolius; Lúipín caol, Populus angustifolia; Caollus na gréine, Helianthus angustifolius	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
angustus	L	caol	narrow-banded widow, Dingana angusta; narrowleaf pansy monkeyflower, Mimulus angustatus; slimleaf bean, Phaseolus angustissimus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
anthos	G	bláth	anthozoans, Anthozoa; golden wattle, Acacia pycnantha; mums, Chrysanthemum	Teimpléad:Look from
anthropo	G	fear, duine	Paranthropus	Teimpléad:Look from
apis	L	beach	beach mheala, Apis mellifera; sáiste bhán, Salvia apiana	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:Look from
aquaticus	L	faighte in aice le huisce	eastern mole, Scalopus aquaticus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
arborescens	L	cosúil le crann nó toir	Artemisia arborescens; Aloe arborescens; Hydrangea arborescens	Teimpléad:In title
archaeo	G	ársa	Aircéipteiric	Teimpléad:Look from – Teimpléad:Look from
arctos	G	béar	grizzly bear, Ursus arctos horribilis; common bearberry, Arctostaphylos uva-ursi	Teimpléad:In title – Teimpléad:Look from
arena	L	gaineamh	feileastram gainimh, Iris arenaria; sand rock-cress, Arabidopsis arenosa; sand seatrout, Cynoscion arenarius; sand-dusted cone, Conus arenatus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
arenicolus	L	gaineamhiarrthach	dunes sagebrush lizard, Sceloporus arenicolus; sand goldenrod, Solidago arenicola; sanddwelling dewberry, Rubus arenicola; sandy stargazer, Gillellus arenicola	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
argentatus	L	ar dhath an airgid	faoileán scadán, Larus argentatus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
argenteus	L	argainteach	silver buffaloberry, Shepherdia argentea; crann geal, Leucadendron argenteum; silvery lupine, Lupinus argenteus	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
argentum	L	argainteach	seilide mara, Calliostoma argentum	Teimpléad:In title
aromatica	L	aramatach	noitmig chlóbh, Ravensara aromatica	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
arthro	G	alt	Arthropoda	Teimpléad:Look from
arvensis	L	sa ghort	fuiseog, Alauda arvensis	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
asiatica	L	Áiseach	Centella asiatica	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
astro-, astero	G	réalta	crosóg mhara (aicme), Asteroidea
ater	L	dorcha dubh	common chuckwalla, Sauromalus ater; Eurasian coot, Fulica atra; black swan, Cygnus atratus; black yarrow, Achillea atrata; creek chub, Semotilus atromaculatus see also niger	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
atropurpureus	L	dubhchorcra, scothdhubhchorca	Acer palmatum 'Atropurpureum'; Berberis thunbergii f. atropurpurea	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
aurantius, aurantiacus	L	dath buí	crann oráistí Sevilla, Citrus aurantium
aureus	L	órga	Seacál órga, Canis aureus; Staphylococcus aureus (baictéir) féach freisin chrysos	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title – Teimpléad:In title
australis	L	deisceartach	Ceartmhíol mór an deiscirt, Eubalaena australis	Teimpléad:In title – Teimpléad:In title