Johannes Kepler

Johannes Kepler
	;
Beathaisnéis
Breith	27 Nollaig 1571; Weil der Stadt
Bás	15 Samhain 1630 ; 58 bliana d'aois; Regensburg
Áit adhlactha	Regensburg
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Liútarachas
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Tübingen ; Evangelical Seminaries of Maulbronn and Blaubeuren (en) ; Tübinger Stift (en)
Céim acadúil	Baitsiléir Ealaíon; Máistir Ealaíon
Comhairleoir dochtúireachta	Michael Maestlin
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Optaic, réalteolaíocht, matamaitic agus meicnic
Suíomh oibre	Ulm (1626–); Linz (1611–1626); Graz (1594–); Prág
Gairm	nádúraí, cosmeolaí, fisiceoir, teoiricí ceoil, fealsamh, scríbhneoir, ceoleolaí, matamaiticeoir, réalteolaí, astralaí, diagaire, múinteoir
Fostóir	Ollscoil Graz
Ball de	Accademia dei Lincei
Mac/iníon léinn de chuid	Michael Maestlin agus Tycho Brahe
Mac/iníon léinn	Peter Crüger, Ambrosius Rhode agus Johann Odontius
Faoi thionchar	Nioclás Copairnic
Teangacha	An Laidin agus Gearmáinis
Urraitheoir	Emperor Rudolf II (en) (1602–1612); Albrecht von Wallenstein (en) (1628–)
Saothar
	Saothar suntasach (1609) Astronomia nova (en) ; (1618) Epitome Astronomiae Copernicanae (en) ; (1619) De Cometis Libelli Tres (en) ; (1619) Harmonices Mundi (en) ; (1627) Rudolphine Tables (en) ;
Teaghlach
Céile	Barbara Müller (1597–)
Athair	Heinrich Kepler agus Katharina Kepler
Siblín	Margarethe Maickler
	Gradam a fuarthas (1996) International Space Hall of Fame (en) ;
	Síniú

Réalteolaí is matamaiticeoir, a rugadh i Weil-der-Stadt na Gearrnáine, ab ea Johannes Kepler (27 Nollaig, 1571 – 15 Samhain 1630). Tá clú agus cáil air de bharr cur síos a dhéanamh ar dhlíthe faoi ghluaiseacht na bpláinéad. Ceannródaí a bhí in Kepler ar bhealaí eile fosta:^[1] eisean a d'aithin roimh aon duine nach ciorcail fhoirfe iad fithisí na bpláinéad. D'fhoilsigh sé téacsleabhar réalteolaíochta faoin teideal Epitome astronomiae Copernicanae (”Gearrinsint ar réalteolaíocht Copernicus”) timpeall na bliana 1620.

Chabhraigh dlíthe Kepler le teoiric Imtharraingt uilíochas Isaac Newton a thabhairt chun cinn.

Saol[cuir in eagar | athraigh foinse]

Mhúin Kepler Mata ag scoil i Graz san Ostair.

D'oibrigh sé mar chúntóir do Tycho Brahe (ag deireadh a shaoil, bhí Brahe mar mhúinteoir is pátrún ag Kepler).

D'oibrigh sé chomh maith mar mhatamaiticeoir na cúirte don Impire, Rudolf II, mar mhúinteoir mata i Linz agus mar chomhairleoir don Ghinearál Wallenstein.

Anuas air sin d'oibrigh sé san optaic agus chruthaigh sé go raibh an ceart ag Galileo Galilei.

Eolaí[cuir in eagar | athraigh foinse]

B'shin é an chéad duine a d'aithin struchtúr an ghrianchórais agus a chuir síos na dlíthe a rialaíonn gluaisne na bpláinéad^[2], mar achoimriú ar obair Tycho Brahe.

Chomh maith le Galileo, mhol Kepler teoiric Copernicus go bhfuil an ghrian i lár an ghrianchórais, bíodh is nár chomhfhreagair na fithisí réamhinste do na fíorfhithisí.

D'fhionn sé gur ar chruth éilips atá fithis gach pláinéid, agus ní ar chruth ciorcail mar a cheap Copernicus.

Uirlisí[cuir in eagar | athraigh foinse]

D'fhorbair Kepler teileascóp simplí, teileascóp athraonta.^[3]^[4] Nuair a d’fhéach sé trína theileascóp, chonaic sé rudaí bun os cionn. Ní fadhb mhór í seo ag féachaint ar réalta, mar go hiondúil bíonn an chuma chéanna ar réalta má tá sí bun os cionn nó má tá sí mar ba chóir di a bheith. Ach bíonn cuma an-difriúil ar rudaí níos cóngaraí, ar an ngealach mar shampla.

Tionchar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ón obair Kepler a d'fhorbair Newton teoiric na hImtharraingthe ó réamhobair Bhrahe agus Kepler. Mar a dúirt Newton féin, "Más rud é go bhfaca mé níos faide, rinne as é trí sheasamh ar ghuaillí fathach." Lean coincheapanna Newton mar chroílár na heolaíochta ar feadh 300 bliain.

Féach freisin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dlíthe Kepler

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dan O'Regan. Fisic don Ré Nua. ISBN: 978-1-85791-749-9^[5]
Kepler do Mhuinteoirí (JCT)^[6]
Ciclipéid na hOllchruinne: Cóiméad - D
University of Tennessee's Dept. Physics & Astronomy: Astronomy 161 page on Johannes Kepler: The Laws of Planetary Motion

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

↑ "Blag Nua Gaeilge: Ciclipéid na hOllchruinne: Cóiméad - D". Blag Nua Gaeilge (2019-06-13). Dáta rochtana: 2020-11-15.
↑ Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" Coiscéim.
↑ cogg.ie (Samhain 2013). "Eureka Iml 10 Eagrán 8". Dáta rochtana: 2020.
↑ "Refracting telescope" (as en) (2020-11-13). Wikipedia.
↑ Dan O'Regan. ISBN: 978-1-85791-749-9 (2011). "Fisic don Ré Nua". Dáta rochtana: 2020.
↑ jct.ie. "Kepler do Mhuinteoirí". Dáta rochtana: 2020.

[1] "Blag Nua Gaeilge: Ciclipéid na hOllchruinne: Cóiméad - D". Blag Nua Gaeilge (2019-06-13). Dáta rochtana: 2020-11-15.

[2] Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" Coiscéim.

[3] .ie (Samhain 2013). "Eureka Iml 10 Eagrán 8". Dáta rochtana: 2020.

[4] "Refracting telescope" (as en) (2020-11-13). Wikipedia.

[5] Dan O'Regan. ISBN: 978-1-85791-749-9 (2011). "Fisic don Ré Nua". Dáta rochtana: 2020.

[6] t.ie. "Kepler do Mhuinteoirí". Dáta rochtana: 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]