Gruffydd ap Gwenwynwyn
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 13 haois |
| Bás | 1286 (Féilire Ghréagóra) |
| Áit adhlactha | Shropshire  |
 Powys Wenwynwyn | |
| | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Eile | |
| Teideal uasal | Prionsa |
| Céile | Hawise Lestrange |
| Páiste | Owen de la Pole, Llywelyn ap Gruffudd ap Gwenwynwyn, Dafydd ap Gruffudd ap Gwenwynwyn ab Owain, Margred 'de La Pole' na Breataine Bige, Gwilym ap Gruffudd ap Gwenwynwyn |
| Athair | Gwenwynwyn agus Margred ferch Rhys ap Gruffudd ap Rhys |
Prionsa Breatnach de chuid Powys Wenwynwyn ab ea Gruffydd ap Gwenwynwyn (a chailleadh circa 1286).
Luathshaol
[cuir in eagar | athraigh foinse]Mac le Gwenwynwyn ab Owain agus Margaret Corbet a bhí i nGruffydd. Bhí sé ina pháiste nuair a chailleadh a athair, agus é ina dheoraíocht sa bhliain 1216 (díbríodh é as a phrionsacht ag Llywelyn Mór as Gwynedd). Chaith sé a leanbaíocht i Sasana, faoi chomaoin an rí, agus níor fhill sé chuig na Breataine Bige gur d’éag Llywelyn. Nuair a chuireadh iachall ar Dafydd ap Llywelyn chun síochána a dhéanamh le hAnraí III Shasana sa bhliain 1241, thugadh seilbh ar fhormhór thailte a athar dó, ag tabhairt ómós d’Anraí de dheasca sin. Pósadh le Hawise, iníon John Lestrange as Knockin é ag an dtaca seo.
Comhrac le Llywelyn
[cuir in eagar | athraigh foinse]Nuair a mhéadaíodh cumhacht Llywelyn Deireanach sa Bhreatain Bheag ón mbliain 1255 ar aghaidh, lean ar Gruffydd tacaíocht ag tabhairt do Choróin Shasana, agus díbríodh é i ndeoraíocht arís. D’aistríodh a dhílseacht chuig Llywelyn sa bhliain 1263 tar éis bhagairtí a fháil as. Dearbhaíodh dílseacht Gruffydd le Conradh Montgomery sa bhliain 1267. Sa bhliain 1274, bhí Gruffydd, a bhean chéile Hawise agus mac Owain páirteach le comhcheilg dhéarthair Llywelyn, Dafydd ap Gruffydd chun Llywelyn a mharú. I dteannta Llywelyn a bhí Dafydd ag an t-am sin, agus beartaíodh go dtíocfadh Owain agus buíon gaiscíoch leis ar an 2 Feabhra, chun an ghníomh a chur i gcrích. Áfach, séanadh é de dheasca stoirm shneachta. Ní bhfuair Llywelyn na sonraí na gcomhcheilg go léir go ceann cúpla mí, nuair a d’admháil Owain í le hEaspaig Bangor. Dúirt sé go raibh ar intinn acu Dafydd a bheith ina phrionsa Gwynedd, agus ina dhiaidh sin, thabharfadh Dafydd tailte do Gruffydd. Nuair a fuair Llywelyn na sonraí go léir, sheoladh toscairí chuig Y Trallwng chun Gruffydd a fháil, ach theith Gruffydd chuig Sasana. Chuir sé faoi i Shrewsbury agus baineadh é mar cheanncheathrú chun ruathair a dhéanamh ar thailte Llywelyn. Tar éis chogadh an bhliain 1277, nuair a ghéilleadh thailte Llywelyn lasmuigh ar Gwynedd, thugadh a chuid tailte do Gruffydd arís. Ina dhiaidh seo, ghlac sé páirt i gconspóid le Llywelyn faoi cheantar Arwystli. Bhí fonn ar Llywelyn an scéal a phlé faoi dhlí na Breataine Bige, ach b’fhearr le Gruffydd dlí Shasana a úsáid (le tacaíocht Éadbhard I Shasana).
Thug Gruffydd tacaíocht d’Éadbhard sa chogadh deiridh sa bhliain 1282, cé go raibh sé ina sheanfhear anois. Is féidir go raibh Owen, an mac is sine do Gruffydd, páirteach i mbás Llywelyn ag Cilmeri i mí na Nollag 1282.
Bás, agus Deireadh na Prionsachta
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ag deireadh Chogadh na Breataine Bige (1282-1283), cuireadh prionsacht Powys Wenwynwyn ar ceal, agus ghlac an teaghlach sloinne nua, ‘de la Pole’, a chiallaíonn “as Poole”, tagairt do phríomháit na dteaghlach ag Poole (‘Welshpool’ i mBéarla sa lá atá ann inniu - 'Y Trallwng' i mBreatnais). Tháinig eastát Gruffydd faoi smacht a mhic Owen tar éis 1283, agus cailleadh é idir Feabhra 1286 agus deireadh na bliana 1287.