Gaspard-Gustave Coriolis

Gaspard-Gustave Coriolis
Saol
Eolas breithe	Páras, 21 Bealtaine 1792
Náisiúntacht	Frainc
Bás	Páras, 19 Meán Fómhair 1843
Áit adhlactha	Reilig Montparnasse
Oideachas
Alma mater	École polytechnique (Samhain 1, 1808 - 1810) École des Ponts ParisTech (Samhain 20, 1810 - Aibreán 1811)
Teangacha	an Fhraincis
Gairm
Gairm	matamaiticeoir, fisiceoir, innealtóir sibhialta, innealtóir agus múinteoir ollscoile
Áit oibre	Páras
Fostóirí	École polytechnique  (Eanáir 10, 1817 - École Centrale Paris  (1829 - École des Ponts ParisTech  (1831 -  1838) École polytechnique  (1839 -  1843)
Saothar iomráiteach	Iarmhairt Coriolis Coriolis acceleration (en) obair
Duaiseanna	Acadamh na nEolaíochtaí 72 ainm ar Thúr Eiffel
Ballraíocht	Société Philomathique de Paris Acadamh na nEolaíochtaí Accademia delle Scienze di Torino

Eolaí, innealtóir meicniúil agus matamaiticeoir Francach ba ea Gaspard-Gustave de Coriolis nó Gustave Coriolis (21 Bealtaine, 1792 – 19 Meán Fómhair, 1843). Tá clú air toisc an obair a rinne sé i leith fórsaí forlíontaigh a aimsítear i bhfráma tagartha rothlach, agus glaodh an fórsa áirithe, Iarmhairt Coriolis ina dhiaidh. Ba é Coriolis an chéad duine leis an téarma "obair" a úsáid le cur síos a dhéanamh ar aistriú fuinneamh thar fad áirithe.

Rugadh é i bPáras sa bhliain 1792. Sa bhliain 1816 bhí sé mar teagascóir ag an École Polytechnique. Rinne sé turgnaimh ansin ar frithchuimilt agus hiodrálaic. Sa bhliain 1829 d'fhoilsigh sé an leabhar, Calcul de l'Effet des Machines ("Áireamh ar Éifeacht na meaisíní"), ag déanamh cur síos ar an tslí gur féidir le earnáil na tionsclaíochta úsáid éifeachtach a fháil ó na meaisíní. I rith an tréimhse seo bhí an slonn, ½mv², á úsáid níos mó agus glacadh leis an nasc idir é agus obair mheicniúil.

Rinne Coriolis a lán oibre sna blianta seo ar na smaointe seo faoi fuinneamh cinéiteach a chuir i bhfeidhm le córais rothlaigh. . Scríobh sé páipéir sa bhliain 1835, Sur les équations du mouvement relatif des systèmes de corps ("Na cothromóidí gluaisne choibhneasta de córas corp"). Chuir an saothar seo síos ar ar aistriú fuinneamh i córais rothlaigh mar rotha-uisce. Rinne sé plé ar na fórsaí forlíontaigh a aimsítear i bhfráma tagartha rothlach agus roinn sé na fórsaí seo in dhá grúpaí. Is é Iarmhairt Coriolis an dara catagóir. Sa bhliain 1835 d'fhoilsigh sé saothar matamaiticiúil ar imbhualadh sféar: Théorie Mathématique des Effets du Jeu de Billard.

Bhí Coriolis mar ollamh le meicnic ag an École Centrale des Arts et Manufactures sa bhliain 1829. Fuair sé bás sa bhliain 1843 ag aois 51 i bPáras.