Gairdíní Stairiúla Chontae Chorcaí

Athraigh naisc
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Ard na gCaiseal

Gairdíní Stairiúla Chontae Chorcaí in Éirinn.

Gairdíní Annes Grove[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba é Richard Grove Annesley a chuir tús leis na gairdíní seo, ar thailte tí mhóir in aice le Mainistir Fhear Maí ag tús an ochtú haois déag. Tá go leor Ródaidéandran Himiléach ann, cuid acu ó shíolta a bhailigh an Captaen Frank Kingdon-Ward i Maenmar agus sa Tibéid sa bhliain 1924. Tá gairdín uisce ann freisin, luaite ag William Robinson ina leabhar The English Flower Garden.[1][2]

Eastát Ard na gCaiseal[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá Eastát Ard na gCaiseal ar chladach thuaidh Bhá Bheanntraí. Ba é baile mhuintir Hutchins. Mhúnlaigh Ellen Hutchins an Arboretum ar Kew Gardens. D’fhill Samuel Hutchins (1834-1915) ón Astráil sa bhliain 1858 le síolta de phlandaí na hAstráile. Scríobh John Bevan faoi: Ardnagashel-A Hidden Treasure.(1980).

Teach Ashbourne[cuir in eagar | athraigh foinse]

Leag R.H. Beamish amach a chuid gairdíní alpacha agus fothrópaiceacha sa bhliain i 1900. Thug an Captaen Dorrien Smith plandaí ón Nua-Shéalainn trí Mhainistir Tresco ar Oileáin Scilly. Tugadh isteach freisin an Pinus ayacahuite (Péine Bán neamhchoitianta) as Meicsiceo, an péine is airde in Éirinn agus sa Bhreatain.[3] Feictear Haplocartha scaposa ón Afraic Theas.

Baile an Tobair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is diméin caillte é Baile an Tobair (Ballintober as Béarla) in aice le Cionn tSáile.[4]

Teach Bheanntraí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba é an Tiarna Beanntraí a rinne an leagan amach idir 1791 agus 1795. Lean a mhac is sine Risteard (Bíocunta Berehaven) leis an obair idir 1844 agus 1868.[1][5]

Béal Gráidhte[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhunaigh William Edward Gumbleton (1840–1911) Gairdíní Belgrove ar an Oileán Mór gar don Chóbh. Fuair sé plandaí ó institiúidí luibheolaíocha ar fud an domhain. Cros idir thailte trialach agus gairdín luibheolaíoch a bhí sa ghairdín. Ní mhaireann an gairdín a thuilleadh. 

Besborough[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba é Teach Besborough baile Ebenezer Pike, suite sa Charraig Dhubh lasmuigh de Chorcaigh.[6][7]

Baile na Martra[cuir in eagar | athraigh foinse]

Go luath sa 19ú haois, leag Richard Boyle, 4ú Iarla na Sionainne, gairdín amach le camellias agus pinetum.[8]

Gairdíní Lus Chorcaí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bunaíodh Institiúid Ríoga Chorcaí sa bhliain 1803 agus fuair sé deontas de dhá mhíle punt. Chinn na gobharnóirí gairdín luibheolaíoch a bhunú. In 1808, d’fhostaigh siad an tAlbanach James Drummond (1787–1863) chun na gairdíní a leagan amach. Sa bhliain 1822, cuireadh síos ar an ngairdín (i Power's 1845 Botanist's Guide to the County of Cork ) go raibh tuairim is sé acra aige agus teach gloine ann. Ba luibheolaí allamuigh é Dromainn a chaith tamall i gCorcaigh agus níos déanaí in Iarthar na hAstráile.  Tarraingíodh siar deontas an rialtais sa bhliain 1830.. Ansin ligeadh na tailte ar cíos agus tógadh reilig. Is é an t-aon fhianaise atá fágtha de na gairdíní ná crann cedar.[9][10][11]

Creagh[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhunaigh an teaghlach Harold-Barry ar chladach Chuan Dhún na Séad, gar don Sciobairín. Tá meascán de phlandáil dúchasach agus coimhthíocha sa ghairdín seo, lena n-áirítear 'The Ho Che Min Trail'. Ar oscailt don phobal roimhe seo mar chuid de Shlí Ghairdín Iarthar Chorcaí, níl sé amhlaidh a thuilleadh tar éis athrú úinéireachta.[12][13][1]

Teach Drombrow[cuir in eagar | athraigh foinse]

Dhá mhíle ó Bheanntraí i nGleann Mhíle. Bhí an mhaoin i seilbh an teaghlaigh White ó na 1790í go dtí 1853 nuair a cheannaigh Maor Arthur Wilkinson é. Tar éis 1880 roghnaíodh Drombow Lake mar thaiscumar; thug sé seo spreagadh d'Arthur Berkeley Wilkinson sraith gairdíní uisce a thógáil, atá tiomnaithe do shaothrú lilies uisce. Bhí raon bláthanna cois bealaigh a soláthraíodh ó Ghlas Naíon sna gairdíní freisin, agus sholáthair Drombrow bambú, lile uisce, phlox agus lus an phiobair do Ghlas Naíon. Tar éis bhás Wilkinson rinneadh faillí ar an eastát agus thit an gáirdín uisce as a riocht.[5]

Oileán Fota[cuir in eagar | athraigh foinse]

Baile do theaghlach Smith-Barry, tá Fota suite ocht míle (13 km) ón gCóbh ar Chuan Chorcaí. D’éirigh le Hugh Smith-Barry (1816–57) corrlaigh taoide} ón bhfarraige agus chuir sé criosanna foscaidh giúise, ag bunú 4-acre (16,000 m2). gairdín torthaí agus 15-acre (61,000 m2) Crannlann. Lean a mhac, an Tiarna Barrymore agus a gharraíodóir William Osborne ar aghaidh le plandáil na n-eachtraí coimhthíocha lena n-áirítear Nordmann Fir (Abies nordmanmaniana ) ón gCaucas sa bhliain 1838. Leanadh le traidisiún an phlandála faoi úinéireacht Choláiste na hOllscoile, Corcaigh. Tá an teach, an crannlann agus na gairdíní á mbainistiú ag iontaobhas anois, agus an chuid eile den oileán roinnte idir páirc fiadhúlra agus cúrsa gailf.

Oileán Garnish[cuir in eagar | athraigh foinse]

Deartha ag Harold Peto don úinéir Annan Bryce i 1910, tiomnaíodh an gairdín oileán seo, ar a dtugtar Ilnacullin ó am go chéile (nó Oileán Garinish uaireanta) nó The Italian Gardens, do mhuintir na hÉireann i 1953. Le micrea-aeráid fabhrach, tá raon de phlandaí fothrópaiceacha i nGarnish i suíomh iontach. I measc na struchtúr tá cloigthúr, Teampall Grecian, Túr Martello, Teach Tae na hIodáile nó “ Casita ” agus Teampall Iodálach. Is féidir bád beag a a fháil ón nGleann Garbh .

Teach Hollybrook[cuir in eagar | athraigh foinse]

An Sciobairín. Gairdín uisce Seapánach leagtha amach in 1903 ag beirt garraíodóirí Seapánacha do Mrs. Morgan O'Donovan. Is é Teach Hollybrook suíomh mhuintir O'Donovan.

Tailte Locha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Baile William Horatio Crawford (1812–1888), Baile an Iúir, taobh amuigh de Chorcaigh ar leithinis Machain. Deirtear gur tháinig bláth Magnolia campbelli don chéad uair i saothrú anseo.  Níl an teach ann a thuilleadh, agus ritheann an débhealach a théann go dtí Tollán Jack Lynch thar an áit ina raibh an teach. Tá sé sin faoin droichead.[14][15]

Lios Liatháin[cuir in eagar | athraigh foinse]

Baile mhuintir Bence-Jones, taobh amuigh de Chloich na Coillte. Leagtha amach i stíl Robinsonian le bailiúchán de phlandaí neamhchoitianta agus coimhthíocha agus ina bhfuil gairdín portaigh, gairdín carraige agus gairdín fuchsia.[2]

Myrtle Grove[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba é Myrtle Grove áit chónaithe Sir Walter Raleigh, Méara Eochaill (1588-9), áit ar tugadh an práta go dtí an Eoraip, de réir dealraimh.

An Coláiste, Eochaill[cuir in eagar | athraigh foinse]

Arna leagan amach ag Iarla Chorcaí c1612-14, tá na gairdíní seo suite taobh le teach Raleigh ag Myrtle Grove agus tá dhá ardán 160 yards (150 m). gearrtha fada isteach sa chnoc os cionn an bhaile mhóir. Tá ballaí bunaidh an ghairdín agus na sraithe fós ann.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

Nótaí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 “The Gardens of Ireland”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 30 November 2012. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  2. ↑ 2.0 2.1 “Some Notable Gardens in Co.Cork and a few in Kerry”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 9 Nollaig 2012. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  3. ↑ “Irish Gardens - Gardens Ireland - Essential British Gardens”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 9 December 2012. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  4. ↑ Rosemary ffolliott, The Poles of Mayfield, Dublin 1958, plate 1X, p151
  5. ↑ 5.0 5.1 “The Hafod Press - Wild Gardens”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 8 August 2007. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  6. ↑ “AAI | Topic”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 26 October 2005. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  7. ↑ “AAI | Cork City Library”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 26 October 2005. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  8. ↑ “Sales Brochure - Castlemartyr House & Demesne Castlemartyr, Co. Cork, Ireland”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 28 September 2007. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  9. ↑ “Drummond, James - Biographical entry - Encyclopedia of Australian Science”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 18 July 2012. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  10. ↑ Margaret Grogan. “Pigot & Co.'s Directory, 1824 - Cork City”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 4 June 2000. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  11. ↑ “Royal Commission on Irish Education: seventh report with appendix (Cork)”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 15 February 2005. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  12. ↑ “Creagh Gardens, County Cork”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 9 December 2012. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  13. ↑ “Country Life : Nature”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 21 January 2004. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  14. ↑ “The Crawford Family”. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 19 July 2006. Dáta rochtana: 2021-04-29.
  15. ↑ http://lcweb4.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/ncps:@field(DOCID=@lit(gndf/V0000001/I0000041))::[nasc briste]

Foinsí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Reeves-Smyth, T (1999). "Irish gardens and gardening before Cromwell" [Gairdíní agus Garraíodóireacht na hÉireann roimh Chromail] (in en). ISBN 0-946641-96-X. OCLC 41320309. 
  • Lamb, K; Bowe, P (1995). "A History of Gardening in Ireland" [Stair na Garraíodóireachta in Éirinn] (in en). Oifig an tSoláthair. ISBN 0-7076-1666-2. OCLC 34682019. 
  • Beecher, S (2005). "Cork 365 - A Day-by-day Miscellany of Cork History" [Corcaigh 365 - Ilghnéitheacht de Stair Chorcaí ó Lá go Lá] (in en). Collins Press. ISBN 1-903464-92-7. OCLC 58840691. OL OL3461517M. 
  • Malins, EG; Bowe, P (1980). "Irish gardens and demesnes from 1830" [Gairdíní agus Diméinte na hÉireann ó 1830] (in en). Nua Eabhrac: Rizolli. ISBN 0-8478-0342-2. OCLC 7050333. 
  • Everett, N (2001). "Wild gardens : the lost demesnes of Bantry Bay" [Diméinte caillte Bhá Bheanntraí] (in en). OCLC 605372926. 
  • Foley, C (1989). "Ilnacullin : an illustrated guide to the gardens of Ilnacullin (Garinish Island)" [Ilnacullin, An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Séadchomharthaí] (in en). ISBN 0-7076-0034-0. OCLC 21599256. 

Tuilleadh léitheoireachta[cuir in eagar | athraigh foinse]

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Gairdíní_Stairiúla_Chontae_Chorcaí&oldid=1195910"