Dorothy Stopford-Price
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 9 Meán Fómhair 1890 Baile Átha Cliath, Éire  |
| Bás | 30 Eanáir 1954 63 bliana d'aois |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | dochtúir leighis |
| Saothar | |
| Suíomh a chartlainne | |
Lia as Baile Átha Cliath ba ea Dorothy Stopford-Price (9 Meán Fómhair 1890 – 30 Eanáir 1954). Saineolaí ar an eitinn ar leanaí ab ea í, agus an chéad duine a thug an vacsaín BCG go hÉirinn sa bhliain 1937.[1][2][3][4][5]
Saol
[cuir in eagar | athraigh foinse]Rugadh sí ar an 9ú Méan Fómhair 1890 i Roebuck, Baile Átha Cliath.[6] B'iníon í le Jemmet Stopford agus Constance Kennedy. Neacht í leis an staraí Alice Stopford Green.[7] Ar fhaitíos go labhródh Dorothy le blas na nGael d’fhostaigh a muintir múinteoir ó Shasana di.
Chaith sí laethanta saoire na Cásca i 1916 i Lóiste an Fho-Rúnaí i bPáirc an Fhionnuisce, áit a raibh Sir Matthew Nathan, duine de na daoine is tábhachtaí i riarachán na Breataine Bige in Éirinn. Cé nach raibh an chuma ar an scéal gur dialannaí rialta í, chuir imeachtaí corraitheacha Sheachtain na Cásca iallach uirthi taifead a dhéanamh ar a raibh ag tarlú timpeall uirthi. Ba léir go raibh comhbhrón aici le Sir Matthew, ach d’éirigh sí níos báúla freisin le Éirí Amach 1916 in aghaidh riail na Breataine. Tugann dialann s’aici léargas uathúil dúinn ar conas a breathnaíodh ar Éirí Amach na Cásca 1916 ó dhearcadh mná Protastúnach ardoilte ba ea í, in aghaidh an Chonartha sa bhliain 1922. [8]
Casadh uirthi in 1923 Liam Price, breitheamh agus ar son an Chonartha Angla-Éireannaigh.
Phós siad in 1925. Ní raibh aon chlann acu.
Oideachas
[cuir in eagar | athraigh foinse]Chuaigh Dorothy go Scoil na gCailíní Naomh Pól agus i 1915 d’fhill sí ar Baile Átha Cliath arís. [9] Chuir Dorothy tús lena staidéar leighis i TCD i 1916. Bhí neart taithí chliniciúil le fáil aici mar mhac léinn i TCD le linn eipidéim an fhliú 1918–19. [10] D'fhreastail sí ar Choláiste na Trionóide agus fuair sí taithí chliniciúil luachmhar le linn eipidéim fhliú na Spáinne 1918-1919 ann. Bhain sí céim bhaitsiléara amach sa leigheas ón Choláiste sa bhlian 1921. [11]
Gairme
[cuir in eagar | athraigh foinse]Chaith Dorothy cuid mhaith dá gairmréim in Ospidéal Naomh Ultan do Naíonáin agus in Ospidéal Ríoga Chathair Bhaile Átha Cliath, Sráid Bhagóid. Ba le linn a cuid ama ag St Ultan a d’fhorbair a suim san eitinn (TB) tar éis di dul i dteagmháil le teaghlaigh bhochta ina raibh an galar an-mhór. Rinne sí imscrúdú ar chleachtas idirnáisiúnta, thug sí cuairt ar chuid de na cinn ceannródaithe maidir le diagnóis eitinn agus vacsaíniú coiscthe TB (BCG), go háirithe i gCríoch Lochlann, áit a raibh dul chun cinn tábhachtach déanta sna réimsí seo. Bhí Dorothy ar thús cadhnaíochta lena úsáid i St Ultan’s i 1937, rud a fhágann gurb é an chéad ospidéal in Éirinn nó sa Bhreatain é a d’úsáid an BCG. [12]
Eitinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ó 1932 go dtí lá a báis, chaithfeadh Stopford-Price a fuinneamh ag troid in aghaidh na heitinne. Ba í an t-údarás ba mhó in Éirinn í i dtaobh an ghalair sin i measc na bpáistí.
Ba í ba thúisce in Éirinn a mhol go n-úsáidfí BCG. Sna 1930idí, thaistil Stopford-Price go dtí an Ostair, An Ghearmáin agus an tSualainn, srl[4] chun tuiscint níos fearr a fháil ar mhodhanna nua sa mhíochaine choisctheach agus sa vacsaíniú.
Ar ais in Éirinn, thug sí an BCG nua isteach in Ospidéal Naomh Ultán le haghaidh trialach ar ghrúpa beag leanaí in 1938.[13] Níor sháraigh sí gach constaic a bhí roimpi. Mar shampla, chuir an tArdeaspag John Charles McQuaid isteach ar an bhfeachtas a bhí ar siúl ag Stopford-Price.[7] Níl ach sa bhliain 1948 a d'éirigh Stopford-Price ina cathaoirleach ar an gCoiste Náisiúnta BCG.
Bás agus oidhreacht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhuail stróc í sa bhliain 1950 agus ceann eile, marfach, in 1954. Ní raibh sí ach 63 bliain d'aois. Tá sí curtha i Reilig San Mhaolruain i dTamhlacht. Tá a finscéal beo inniu agus bhí sé seo go háirithe in olcas i bpaindéim Covid-19 mar an vacsaín BCG, a rolladh amach ar fud go leor tíortha i rith na ráithe deiridh den fichiú haois, tháinig sé chun tosaigh le déanaí mar bhealach féideartha chun scaipeadh agus déine an choróinvíreas a theorannú. [14]
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ J B Lyons (1978). "Brief Lives of Irish Doctors" (en-IE). www.abebooks.co.uk. Dáta rochtana: 2023-02-15.
- ↑ Tuairisc.ie (11 Feabhra 2023). "Lá Idirnáisiúnta na mBan agus na gCailíní san Eolaíocht á cheiliúradh" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2023-02-12.
- ↑ Cartlann National Library of Ireland. "Dorothy Stopford Price Papers." (en-IE). catalogue.nli.ie. Dáta rochtana: 2023-02-15.
- ↑ 4.0 4.1 "Price, Dorothy Stopford- | Dictionary of Irish Biography" (en). www.dib.ie. Dáta rochtana: 2023-02-15.
- ↑ Anne MacLellan. "Dorothy Stopford Price: Rebel Doctor" (en-IE). Irish Academic Press. Dáta rochtana: 2023-02-15.
- ↑ "Dorothy Stopford Price" (en). DOROTHY. Dáta rochtana: 2025-01-30.
- ↑ 7.0 7.1 "PRICE, Liam (1891–1967)" (ga-IE). ainm.ie. Dáta rochtana: 2023-02-15.
- ↑ "Dorothy Stopford Price" (en-IE). Women’s Museum of Ireland. Dáta rochtana: 2025-01-30.
- ↑ "Dorothy Stopford Price" (en-IE). Women’s Museum of Ireland. Dáta rochtana: 2025-01-30.
- ↑ "Dorothy Stopford Price" (en). DOROTHY. Dáta rochtana: 2025-01-30.
- ↑ "What Price the Children: the Work of Dorothy Price among the Dublin Poor". www.tcd.ie. Dáta rochtana: 2025-01-30.
- ↑ "Dorothy Stopford Price" (en-IE). Women’s Museum of Ireland. Dáta rochtana: 2025-01-30.
- ↑ mna100.ie. "1940idí". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2022-12-12. Dáta rochtana: 2023.
- ↑ "Dorothy Stopford Price" (en). DOROTHY. Dáta rochtana: 2025-01-30.