Coimre na nGinealach

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Giorrú den mórshaothar Leabhar na nGinealach le Dubhaltach Mac Firbhisigh is ea Coimre na nGinealach. Scríobhadh é ag a theach i Leacán i dTír Fhíacrach Mhuaidhe, Contae Shligigh le linn an earraigh agus an tsamhraidh 1666.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Cailleadh an bunleagan an éigin tar éis na bliana 1706, ach caomhnaítear é in dhá lámhscríbhinn neamhiomlána de chuid na 18ú haoise: ARÉ LS 25 N2, ag scríobhaí anaithnid; agus Maigh Nuad LS B 8, le Henry MacCarrick, ceannaí as baile Shligigh.

Feictear sa réamhrá fada le Mac Firbhisigh an ábhar, údar, am agus áit:

Cuimre craobhsgaoileadh chineadh Éreann accus Albanscot gona bprímhghéaguibh genealach ó Adhamh gus anois, 1666, tionóiltear a leabhraibh Cloinne Fhirbhisigh (is go hairidhe as an leabhar do sgriobhsam fén go foirleanthan are cráobhsgaoileadh mór – agus mion-bhabhal Ereann in gach am) egarthas agus sgriobhthar sonna lesin Dubhaltach mc Giolla Íosa Mhóir mc an and Dubhaltach Mec Fhirbisigh Lecain Mhec Firbhisigh i tTír Fhiachrach Muaidhe, anno Christi 1666: anius and dara lá is an cédlúan do mhís Aibreóil (le toil nDé) trosaigheam so isin Tír Fhiachrach remebeartha
Coimre craobhscaoilte chine Éireann agus Scotti na hAlban lena bpríomhghéaga ó Ádhamh go dtí anois, 1666, tionólta as leabhair Chlann Fhirbhisigh (is go háirithe as an leabhar a scríobh mé féin go forleathan ar craobhscaoileadh mhór- agus mionghéaga Éireann i ngach am), eagraithe agus scríofa ag Dubhaltach mac Giolla Íosa Mhóir mhic an Dubhaltaigh Mhic Fhirbisigh Leacáin Mhic Fhirbhisigh i dTír Fhiachrach Muaidhe, anno Christi 1666: inniu an 2a lá agus an chéad Luan de mhí Aibreáin (le toil Dé) thosaigh muid seo insan Tír Fhiachrach réamhráite.
genealogical ramifications

Ábhar[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá ann sa Choimre go garbh 30% den ábhar le fáil i Leabhar na nGinealach (LnG). Tógadh focal ar fhocal níos mó ná trian amháin den téacs (25,000 focal). Is giorrú nó coimre den LnG é trian eile de (21,000 focal). Is nua é an t-ábhar, cuid de uathúil, as foinsí éagsúla, go formhór anaithnid.

Cé go bhfuil éagsúlachtaí an eatarthu, tá an cumadh céanna acu dís, LnG agus an Coimre. Tá as láthair ámh: an Naoimhsheanchas; cóip de gobharnóirí, ionadaí agus leifteanaint na hÉireann le Holinshed; agus an chuid is mó desna dánta. B'fhéidir é go raibh sé ar intinn ag Mac Firbhisigh iad a chur an níos deireanaí.

Tá giorrú agus atheagrú déanta ar an alt Seanchas Síl Ír. I measc a ábhar nua tá:

  • Alt gearr maidir leis na Cruithnigh
  • Stair mionsonraithe maidir le ríthe of the Stuart na hAlban agus an Bhreatain ón mbliain 1034 go dtí 1666
  • Ginealaigh faoi níos mó ná cúig géag is fiche de chlanna Nuinseann agus Daltún

Nuálaíocht[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rud nua a rinne Mac Firbhisigh sa Choimre ná an chaoi a leag sé go leor ginealaigh amach. Tosaíonn iad siúd is tábhachtaí le sinsear i gcein amach agus théann síos go dtí duine ar comhaimseartha le Dubhaltach féin.[1]

I measc samplaí, tá Ruaidhrí Ó Flaithbheartaigh, Martán Ó Conchobhair Sligigh, Brian Ó Ruairc (bás 1641) agus Mac Fhirbhisigh féin. D'fhéadfadh é go raibh sé ar intinn aige ná ginealaigh eile a athleagan, ach chuir méid na hoibre cúl air.

I measc saothar atá luaite sa Choimre, tá a leanas:

Ullmhú agus dul chun cinn[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thosaigh Dubhaltach a chuid oibre ar an 2a Aibreán 1666. Is féidir a dhul chun cinn a thomhais le cólófón ina bhfeictear an dáta Dé Sathairn, 5ú Bealtaine 1666, nuair a bhí 45% den Choimre scríofa aige. Molann seo go raibh ach tras-scríobh á dhéanamh aige ag an am seo, agus go mbeadh a chuid oibre déanta aige dá bhfuil fós ar marthain faoi Mheitheamh nó Iúil. Dar le Ó Muraile, níor chríochnaigh Dubhaltach an obair.[2]

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Foinsí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  • Ó Muraíle, Nollaig (1996). The Celebrated Antiquary. Maynooth.
  • Mac Fhirbhisigh, Dubhaltach; Ó Muraíle, Nollaig, editor (2004). Leabhar Genealach. The Great Book of Irish Genealogies. Dublin: De Búrca. (Alternate names by which it may be referenced include Leabhar Mór nGenealach, and Leabhar Mór na nGenealach).

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. Ó Muraíle, The Celebrated Antiquary, lch. 267
  2. Ó Muraile, 1996, lch. 269