View source for Cúigí na hÉireann

{{glanadh}}
{| class="infobox"
! style="background:#ccccff" | Cúigí na hÉireann
|-
| align=center | [[Íomhá:Four Provinces Flag.svg|225px|border]]
|-
! style="background:#ccccff" align=center | Léarscáil
|-
| align=center | [[Íomhá:Ireland_location_provinces.svg|225px]]
|-
| colspan=2 | {{legend|green|[[Cúige Laighean]]}}{{legend|yellow|[[Cúige Mumhan]]}}{{legend|blue|[[Cúige Chonnacht]]}}{{legend|red|[[Cúige Uladh]]}}
|}

In aois na g[[Ceiltigh|Ceilteach]] agus ag tús na ré stairiúla, bhí [[Éire]] deighilte i g'''cúigí''' chun córas nua a chur in áit na d[[tuath]] a bhí inti roimhe sin.

Cúig chúige a bhí ann ar dtús ach an cúige is lú, cúige na Mí, tógadh isteach i gcúige Laighean é. Tá na cúigí ceangailte le grúpaí áirithe contaethe inniu.

Is iad seo a leanas na ceithre chúigí:

{| class="wikitable sortable"  width=70% style="font-size:100%;" align=center
|-
! Ainm
! Daonra (2011)
! Cathair is mó
! Achar
! Méid Contaetha
|-
| [[Cúige Chonnacht|Connachta]]
| 503,083
| [[Gaillimh]]
| 17,713.18 km²
| 5
|-
| [[Cúige Mumhan|An Mhumhain]]
| 1,172,170
| [[Corcaigh]]
| 24,607.52 km²
| 6
|-
| [[Cúige Laighean|Laighin]]
| 2,292,939
| [[Baile Átha Cliath]]
| 19,774.23 km²
| 12
|-
| [[Cúige Uladh|Ulaidh]]
| 1,993,918 <ref>Is meastachán seo atá ag cur daonáireamh phoblachta agus meastacháin TÉ ó [https://web.archive.org/web/20071001063603/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=gamelan&dat=200&geo=-1496&srt=pnan&col=aohdqcfbeimg seo] le chéile</ref>
| [[Béal Feirste]]
| 24,481 km²
| 9
|-
|}

== Réamhstair ==
Is i seanscéalta na [[Rúraíocht]]a, amhail is an [[Táin Bó Cúailnge]] suite sa chéad aois, a fheictear an trácht is luaite ar chúigí na hÉireann.<ref name="MacNeill"/><ref name="Hogan1"/><ref name="Hurbert169-171"/>  Bhí na [[ríthe Éireann|ríthe cúige]] den ré úd, ar a glaodh ''Aimser na Coicedach'', ar chomhaicme gan Ardrí.<ref name="MacNeill"/><ref name="Koch"/><ref name="Hurbert169-171"/><ref name="Ossianic75"/>

Ba iad a leanas na Cúigí:<ref name="MacNeill"/><ref name="Hogan1"/><ref name="Hurbert169-171"/>
* ''[[Fir Ol nEchmacht|Ól nÉcmacht]]''/[[Connachta]], suíomh ríoga ag [[Ráth Cruachan]].
* ''[[Ulaid]]'', suíomh ríoga ag [[Eamhain Mhacha]].
* ''[[Mumu]]'', suíomh ríoga ag ''Teamhair Érann'' ([[Baile Chinn tSamhraidh]]).
* ''Laigin Tuathgabair'', suíomh ríoga ag [[Cnoc na Teamhrach|Teamhair]] (sular éirigh an áit ina suíomh an Ardrí).
* ''Laigin Desgabair'', suíomh ríoga ag [[Dinn Ríogh]] ([[Leithghlinn an Droichid]]).

Bhí tuairim eile ag na staraithe [[Seathrún Céitinn]] agus [[T. F. O'Rahilly]].  Mholadar gurbh é cúige Mumhan a bhí roinnte ina dhá leath,<ref name="Ossianic75"/><ref name="JohnMacNeill102"/> mar dhea de réir Céitinne: ''Cúige Eochach'' (san oirthear) agus ''Cúige Con Raoi'' (san iarthar),<ref name="JohnMacNeill102"/> ainmnithe faoi seach as a ríthe.

Ní aontaíonn [[Eoin Mac Néill]] leis an tuairim seo, ámh.  Luann sé an Táin Bó Cúailnge, a deir go raibh Eochaidh ina rí ar an Mumhain iomlán, agus Cu Raoi ach amháin ina "mórloach na Mumhan".<ref name="MacNeill"/>

Tá fadhb ar leith ann le cur síos Céitinne, rud a chuireann Mac Néill in úil.  Nuair a bunaíodh the [[Ríocht na Mí|cúige na Mí]], dar le hÉirinn féin, cruthaíodh é le críocha as gach cúige eile, ón áit a bhuailtí le chéile iad ag [[Cnoc Uisnigh]].  Ní raibh teorannacha cúigí na Mumhan, mar a léirigh Céitinn iad, in aon ghiorracht den cheantar seo.<ref name="MacNeill"/>

Deir na bréagstaraithe go raibh sraith 84 rí Éireann an roimh bhunú na gcúigí.  Ní fios go cruinn cathain a tháinig leis an ríogacht seo.  Deirtear i n[[Annála Tiarnaigh]] gur roinneadh Éire ina cúig tar éis mharú [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]].

== Stair ==
[[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|Cúigí Éireann sa luath-mheánaois, c. 800]]

Ag tús na 9ú haoise, feictear na cúigí a leanas: [[Oirialla]], [[Connachta]], [[Laigin]], [[Uí Néill an Tuaiscirt]] ([[Aileach]]), [[Uí Néill an Deiscirt]] ([[Ríocht na Mí]]), [[Mumu]] agus [[Ulaid]].<ref name="Clontarf8-10"/><ref name="IrishKings"/>  Feictear arís iad i  [[Leabhar na gCeart]] den 12ú haois.<ref name="Koch"/>

=== Eagar ===
{{príomhalt|Ríthe Éireann}}
Bhíodh gach cúige roinnte ina aonaid críche níos lú.  Cé nach raibh sainmhíniú na n-aonad úd i gcomhréir le chéile san [[an Féineachas|Fhéineachas]], bhí ann  ordlathas d'aicmí éagsúla.<ref name="Clontarf8-10"/>.  Sa ré luath-mheánaoiseach, bhí a leanas:
* Ba é ''rí ruírech'' an teideal a thugtaí do cheannaire chúige.  Ba é seo an aicme is airde san Fhéineachas, in ainneoin an teideal  ''rí Temrach'' (aitheanta fosta mar [[Ardrí na hÉireann]]) éilithe ag rítheaghlaigh áirithe.<ref name="Koch"/><ref name="Clontarf8-10"/>  Níos déanaí, in ionad an teidil ''rí ruírech'' tháinig an teideal ''rí cóicid''.<ref name="Koch"/>
* I ngach cúige, bhíodh mion-ríochtaí éagsúla, chomh méid go garbh le [[Contaetha na hÉireann|contae]] nó deoise an lae inniu.  Thugtaí an teideal ''rí ruirí'' dá gceannairí.<ref name="Clontarf8-10"/>n
* And mion-ríochtaí, bhíodh mion-ríochtaí níos lú fós aitheanta mar ''[[túath]]'', at chomh méid go garbh le [[barúntacht]] an lae inniu.<ref name="Clontarf8-10"/>  Bhíodh ''rí túaithe'' i gceannas orthu.<ref name="Clontarf8-10"/>  Faoin 10ú haois, níor tugadh an teideal 'rí' orthu siúd, ach ina ionad sin ''tigerna'' nó ''toísech''.<ref name="Clontarf8-10"/>  

Faoin ré mheánaoiseach dhéanach, bhí athrú tagtha ar an ordlathas seo.<ref name="Clontarf8-10"/>  Molann Paul MacCotter an t-ord a leanas:
* Ardrí
* Rí (leath-)cúige (m.s. Connacht, Ulaid, [[Deasmhumhain]])
* Rí réigiúnach (m.s. [[Dál Fiatach]] agus [[Uí Fhiachrach Aidhne]])
* Rí áitiúil nó rí ''[[trícha cét]]'' (m.s. [[Leath Cathail|Leath Chathail]] nó [[Fearghal Aidhne mac Ardaile|Cineál Ghuaire]])
* ''Taísig túaithe'' ag an mbun.<ref name="MacCotter46"/>

=== ''Osraige'' ===
{{príomhalt|Osraí}}
[[Íomhá:Ireland900.png|mion|Ríochtaí na hÉireann, c. AD 900]]

De réir luath-ghineolaithe Éireannacha, de shliocht na Laighean í ríocht [[Osraí]] (''Osraige'').  Idir na 6ú agus 8ú haoiseanna, ámh, ba chuid ríocht na Mumhan í, faoi cheannas [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]].<ref name="DuffyMedieval358"/>  Faoin 7ú haois, tháinig an chlann dúchais, [[Dál Birn]], chun cinn.<ref name="DuffyMedieval358"/>  Sa bhliain 859, tháinig [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seachnaill I]], rí [[Uí Néill]], i réim sa cheantar.<ref name="DuffyMedieval358"/><ref name="Clontarf19"/>  Ina dhiaidh sin, d'éirigh ina ríocht neamhspleách í, de réir a chéile faoi thobar na Laighean.<ref name="DuffyMedieval358"/>  Le linn na 9ú haoise, tháinig Osraí faoi cheannas [[Cerball mac Dúnlainge|Chearbhall mac Dúnlainge]], chun cinn mar mhór-dhream polaitiúil.<ref name="DuffyMedieval74"/>

I ndiaidh tréimhse chogaidh chathartha sa luath-12ú haois,  Osraí fragmented.  Tar éis cliseadh mór ag an Ardrí [[Muircheartach Mac Lochlainn]], tógadh an ríocht i gcúige Laighean isteach.  Sa bhliain 1169, d'fhostaigh rí Osraí, [[Ríthe na nOsraí|Domnall Mac Gilla Pátraic]], an ridire Normannach [[Maurice de Prendergast]] chun dul i ngleic le rí na Laighin resist the Laigin king, [[Diarmaid Mac Murchadha]], a raibh féin na Normannaigh fostaithe aige.<ref name="DuffyMedieval32"/>

Thit Osraí i measc na céad ríochtaí Gaelacha tar éis [[ionradh na Normannach ar Éirinn]] sa bhliain 1170.  Go gairid ina dhiaidh sin, tugadh isteach in demesne Phort Láirge í.<ref name="DuffyMedieval358"/>

=== ''Airgíalla'' ===
{{príomhalt|Oirialla}}

Bhí [[Oirialla]] (''Airgíalla'') faoi cheannas na nUlad,<ref name="Clontarf21"/> ach tháinig an ceantar faoi smacht Uí Néill an Tuaiscirt tar éis do [[Niall Caille]] mac [[Áed Oirdnide|Aodha Oirní]] iad uile le chéile a chloí ag [[Cath Leth Cam]] sa bhliain 827.<ref name="Bardonpg14"/><ref name="DuffyMedieval490"/><ref name="Clontarf24"/><ref name="DuffyMedieval12"/>

=== ''Muma'' ===
{{príomhalt|Mumhain}}

Sa bhliain 1118, thug [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], rí na gConnacht, tacaíocht do [[Mhic Cárthaigh]] as deisceart na Mumhan chun éirí amach i gcoinne [[Uí Bhriain]].<ref name="DuffyMedieval458"/>  Mar thoradh roinneadh an Mumhain in dhá leath: [[Tuamhain]] faoi Uí Bhriain; agus [[Deasmhumhain]] faoi Mhic Cárthaigh.<ref name="DuffyMedieval458"/>  Chur Ua Conchobair anseo croílár chríocha Uí Bhriain i g[[Contae an Chláir]] faoina smacht, agus thóg sé i gcúige Chonnacht isteach é part.<ref name="DuffyMedieval458"/>  Rinneadh seo chun [[Cormac Mac Cárthaigh]], rí Dheasmumhan, a chur ar an Mumhain iomlán.<ref name="DuffyMedieval458"/>

In ainneoin Uí Chonchúir, bhunaigh Mhic Cárthaigh agus Uí Bhriain comhaontas le chéile chun dul i ngleic le ceannas na gConnacht, agus faoin mbliain 1138, d'éirigh leo an bagairt ón gceachtar sin a chur chun críche.<ref name="DuffyMedieval458"/>  Sna blianta amach ansin, aontaíodh agus ath-chríochdheighleadh an Mhumha ó am go céile agus Uí Bhriain agus Mhic Cárthaigh in iomaíocht don ard-cheannas.<ref name="DuffyMedieval458"/>  Sa bhliain 1168, rinne [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí Ua Conchobair]], rí Chonnacht, deimhin de, go mbeadh an Mhumha roinnte go deo.<ref name="DuffyMedieval458"/>

Le teacht [[Anraí II Shasana]] landed go hÉirinn sa bhliain 1171, ghéill Mhic Cárthaigh dó chun ionradh Uí Bhriain a chosc.<ref name="DuffyMedieval458"/>  Sa deireadh, ghéill Uí Bhriain d'Anraí chomh maith.<ref name="DuffyMedieval458"/>  Óir gur géilleadh do chomh héasca sin, spreagadh Anraí chun deonú an Phápa, [[Laudabiliter]], a athbheochan d'Éirinn.<ref name="DuffyMedieval458"/>

=== Éire na Normannach ===
Tar éis [[ionradh na Normannach ar Éirinn|ionradh na Normannach]], bunaíodh saoirsí Normannacha sna hiar-ríochtaí Connacht, Deasmhumhan, Laighean, na Mí, Tuamhan agus Uladh.<ref name="Falkiner"/><ref name="MacCotter186"/>  Roinneadh na saoirsí seo ina gcríocha níos lú, a bheadh in am trátha ina mbunús [[Contaetha na hÉireann]].<ref name="Falkiner"/>

Níor tháinig [[Uí Néill an Tuaiscirt]] fair smacht na Normannach.  Tháinig an chuid is mó de Oirialla faoina smacht, agus an chuid eile san oirthear faoi dheireadh na 12ú haoise faoi smacht na Normannaigh (as sin amach aitheanta mar "Oirialla na nGall" agus níos deireanaí fós [[an Lú]]).<ref name="Clontarf24"/>  Níor aithníodh Oirialla mar 'chúige'  ansin, ach mhair an ceantar mar ríocht i g[[Contae Mhuineacháin]] go dtí ré na nGael.<ref name="Connolly12"/>  Ba é rí deireanach Oiriall ná Aodh Rua Mac Mathúna, a bhí i réim ón mbliain 1589 go dtí gur cuireadh chun báis é i Meán/Deireadh Fómhair 1590.

Le titim smacht na Sasanaigh i ndiaidh [[Feachtas Bhrúis in Éirinn]] sa bhliain 1315, agus titim fosta an [[Iarlacht Uladh]], tháinig athbheochan ar shaol na nGael.  Tháinig [[Clann Aodha Bhuí]] Uí Néill an Tuaiscirt i réim i gcúige Uladh, faoi fhlaitheas [[Ó Néill|Uí Néill]] Tír Eoghain, agus ag tógaint an teideal ''rí Ulad''.  Dá bharr. Níor fágadh arís ach cúig chúige — Connachta, Laighin, an Mhí, Mumha agus Ulaidh.

=== Aois na dTúdarach ===
[[Íomhá:1716 Homann Map of Ireland - Geographicus - Ireland-homann-1716.jpg|mion|Léarscáil Éireann 1716 le [[Johann Homann]].  Tá [[Contae an Chláir]] curtha amú aige sna Connachta.  Bhí an Contae ar ais sa Mhumhain faoi na 1660í.]]

Le linn réimeas [[Máire I Shasana|Mháire I]] (1553–1558), bhí sé ar intinn ag [[Fear Ionad na hÉireann]], [[Thomas Radclyffe, 3ú Iarla Sussex]], Éire a roinneadh i sé chuid — Connachta, Laighin, an Mhí, Mumha Íochtarach, Mumha Uachtarach agus Uladh.<ref name="Falkiner"/>  Níor cuireadh riamh an smaoineamh seo i bhfeidhm áfach, ní faoi Mháire nó níos deireanaí faoi [[Eilís I Shasana|Eilís I]] (1558–1603).<ref name="Falkiner"/>

Chruthaigh Sir [[Henry Sidney]], a bhí faoi thrí ina Fhear Ionaid, dhá  uachtaránacht sna [[Lord President of Connaught|Connachta]] agus sa [[Lord President of Munster|Mhumhain]].<ref name="Falkiner"/>  Ag iarraidh an Mhumha a lagú, chruthaigh sé [[Contae an Chláir]] leis an [[an tSionainn|Sionainn]] mar theorainn aige, agus chuir sé leis na Connachta é sa bhliain 1569.<ref name="Falkiner"/>  Timpeall na bliana 1600 ag deireadh réimeas Eilíse, rinneadh uachtaránacht neamhspleách den Chlár faoi [[Iarla Thuamhan]].  Ní bheadh an Contae arís mar chuid den Mhumhain go dtí [[Athchur na Seacaibíteach]] sa bhliain 1660.<ref name="Falkiner"/>

Athraíodh teorannacha na gcúigí ó am go ham le linn arís na dTúdarach, de ghnáth nuair a cruthaíodh contae nua:
* cuireadh Contae an Chláir le cúige Chonnacht nuair a cruthaíodh é sa bhliain 1569, agus nuair cuireadh ar ais go Mumhain é go dtí na 1660í.<ref name="Falkiner"/>
* cuireadh [[Contae an Longfoirt]] le cúige Connachta nuair a cruthaíodh é sa bhliain 1583.<ref name="Falkiner"/><ref name="Crawford"/>
* cuireadh [[Contae an Chabháin]] was le cúige Uladh nuair a cruthaíodh é sa bhliain 1584.<ref name="roche"/>
* cuireadh [[Contae Lú]], le fada chuid den [[An Pháil|Pháil]], le cúige Laighean.<ref name="Falkiner"/>

Le linn réimeas chomharba Eilíse, [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Séamas I Shasana]], faoi 1610, cuireadh deireadh le cúige Mí, agus bhí líon na gcúigí as sin amach socraithe go buan.<ref name="Falkiner"/>

== Féach freisin ==
* [[Éire]]
* [[Cúigí na hÉireann|Cúigí]]
* [[Contaetha na hÉireann|Contaetha]]
* [[Barúntacht]]aí
* [[Paróistí Sibhialta in Éirinn|Paróistí Siabhaílta/Dlí]]
* [[Baile fearainn|Bailte fearainn]]

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.logainm.ie/ga/ Bunachar Logainmneacha na hÉireann], logainm.ie
* [https://placenamesni.org The Northern Ireland Place-Name Project], placenamesni.org
* [https://www.townlands.ie/ga/ Irish Townlands], townlands.ie
* [http://www.placenames.ie/ Cork and Kerry Place Name Survey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220526110201/http://www.placenames.ie/ |date=2022-05-26 }}, Logainmneacha Chorcaí, Suirbhé Áitainmneacha Chiarraí, placenames.ie
* [http://cso.ie/en/baile/ An Phríomh-Oifig Staidrimh], cso.ie
* [http://www.nisra.gov.uk/ Gníomhaireacht Thuaisceart Éireann um Staidreamh agus um Thaighde], nisra.gov.uk

== Foinsí ==
* {{cite book |first=Jonathan |last=Bardon |year=2005 |author-link=Jonathan Bardon |title=A History of Ulster |publisher=The Blackstaff Press |isbn=0-85640-764-X |url=https://archive.org/details/historyofulster00jona}}
* {{cite book |first=Francis |last=Byrne |author-link=Francis John Byrne |year=2001 |edition=3 |title=Irish Kings and High Kings |publisher=Four Courts Press |isbn=978-1851821969 |url=https://archive.org/details/irishkingshighki00byrn_0}}
* {{cite book |editor=Connolly, S.J. |year=2007 |title=Oxford Companion to Irish History |url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_j7r4 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-923483-7}}
* {{cite book |last=Duffy |first=Seán |title=Brian Boru and the Battle of Clontarf |year=2014 |publisher=Gill & Macmillan |isbn=978-0-7171-6207-9}}
* {{cite book |title=Medieval Ireland An Encyclopedia |last=Duffy |first=Seán |publisher=Routledge |year=2005 |isbn=0-415-94052-4}}
* {{cite book |first=Henri |last=Hubert |author-link=Henri Hubert |title=The Greatness and Decline of the Celts |year=1987 |publisher=Routledge |url = https://archive.org/details/greatnessdecline00hube |url-access=registration |page=[https://archive.org/details/greatnessdecline00hube/page/170 170] |isbn=9780094678002 |quote=aimser na coicedach}}.
* {{cite book |first=James |last=Hogan |title=The Tricha Cét and Related Land-Measures |year=1928 |publisher=Acadamh Ríoga na hÉireann}}
* {{cite book |last=Koch |first=John T. |author-link=John T. Koch |url=https://books.google.com/books?id=f899xH_quaMC&q=r%C3%AD+ruirech&pg=PA461 |title=Celtic Culture: Aberdeen breviary-celticism |year=2006 |isbn=9781851094400}}
* {{cite book |first=Paul |last=MacCotter |year=2008 |title=Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions |url=https://archive.org/details/medievalirelandt0000macc |publisher=Four Courts Press |isbn=978-1-84682-557-6}}
* {{cite book |first=Eoin |last=Mac Néill |author-link=Eoin Mac Néill |title=Phases of Irish History |chapter=The Five Fifths of Ireland |year=1920 |publisher=M.H. Gill & Son, Ltd.}}.
* {{cite book |first=Eoin |last=Mac Néill |author-link=Eoin Mac Néill |title=Early Irish Population-Groups: Their Nomenclature, Classification, and Chronology |year=1911 |publisher=Acadamh Ríoga na hÉireann}}
* {{Cite book |first=Donald M.|last=Schlegel |title=The Origin of the Three Collas and the Fall of Emain|publisher=Clogher Historical Society |volume=Clogher Record, Iml. 16, Ui. 2 (1998), ll. 159–181}}
* {{cite book |first1=Fiona J. |last1=Stafford |first2=Howard |last2=Gaskill |url = https://books.google.com/books?id=4eUpQCP4WMIC&q=aimser+na+coicedach |title = From Gaelic to Romantic: Ossianic Translations |year=1998 |isbn=9042007818}}

== Tagairtí ==
{{Reflist
|colwidth = 25em
|refs =
<ref name="Falkiner">{{cite book |title = The Counties of Ireland: A Historical Sketch of Their Origin, Constitution, and Gradual Delimitation |last=Falkiner |first=Caesar Litton |publisher=Acadamh Ríoga na hÉireann}}</ref>
<ref name="Koch">Koch, lch. 459–460.</ref>
<ref name="DuffyMedieval32">Duffy (2005), lch. 32.</ref>
<ref name="DuffyMedieval358">Duffy (2005), lch. 358.</ref>
<ref name="DuffyMedieval74">Duffy (2005), lch. 74.</ref>
<ref name="DuffyMedieval458">Duffy (2005), lch. 458.</ref>
<ref name="Clontarf8-10">Duffy (2014), ll. 8–10.</ref>
<ref name="Clontarf19">Duffy (2014), lch. 19.</ref>
<ref name="Clontarf21">Duffy (2014), lch. 21.</ref>
<ref name="Clontarf24">Duffy (2014), lch. 24.</ref>
<!--ref name="Schlegel160-4">Schlegel, ll. 160–4.</ref-->
<ref name="MacNeill">{{cite book |title=The Five Fifths of Ireland |author=Eoin Mac Néill |year=1920}}</ref>
<ref name="Hurbert169-171">Hurbert, ll. 169–171</ref>
<ref name="Hogan1">Hogan, lch. 1</ref>
<ref name="JohnMacNeill102">John MacNeill, lch. 102</ref>
<ref name="Ossianic75">Stafford & Gaskill, lch. 75</ref>
<ref name="Connolly12">Connolly, lch. 12.</ref>
<ref name="DuffyMedieval12">Duffy (2005), lch. 12.</ref>
<ref name="DuffyMedieval490">Duffy (2005), ll. 490–1.</ref>
<ref name="Bardonpg14">Bardon, lch. 14.</ref>
<ref name="MacCotter46">MacCotter, lch. 46.</ref>
<ref name="MacCotter186">MacCotter, lch. 186.</ref>
<ref name="IrishKings">Byrne.</ref>
<ref name="roche">Desmond Roche, ''Local Government in Ireland'', Baile Átha Cliath, 1982</ref>
<ref name="Crawford">John G. Crawford, ''Anglicising the Government of Ireland: The Irish Privy Council & the Expansion of Tudor Rule 1556–1578'', Carraig Dhubh, 1993</ref>
}}


{{Cúigí na hÉireann}}

[[Catagóir:Cúigí na hÉireann| ]]