View source for An Cúpla

{{BoscaEolaisRéaltbhuíon|
íomhá = Gemini |
ainm = an Cúpla |
laidin = Gemini |
nod = Gem |
ginideach = Geminorum |
siombalaíocht = an [[cúpla]] |
dronairde = 7 |
diallas = 20 |
achariomlán = 514 |
acharrangú = 30ú |
líonréaltaí = 4 |
réaltainm = [[Pollux (réalt)|Pollux]] (β Gem) |
réaltmhéid = 1.1 |
dreigecheathanna =
* [[Geiminidí]]
* [[Rho Geiminidí]] |
teorantacha =
* [[an Lincse]]
* [[an tAra]]
* [[an Tarbh]]
* [[an Bodach]]
* [[an tAonbheannach]]
* [[an Madra Beag]]
* [[an Portán]] |
uasleithead = 90 |
íosleithead = 60 |
mí = Feabhra |
nótaí=}}
Is ceann de réaltbhuíonta an [[stoidiaca]] é '''an Cúpla'''. Is é '''Gemini''', a chiallaíonn ''[[cúpla]]'', an t-ainm [[An Laidin|Laidine]] a thugtar air. Faightear ar spéir an gheimhridh an réaltbhuíon seo, agus í suite idir [[an Tarbh]] ar an taobh thiar di, réaltbhuíon dhoiléir [[an Portán|an Phortáin]] ar an taobh thoir di, [[an tAra]] is réaltbhuíon [[an Lincse|na Lincse]] atá beagnach dofheicthe ar an taobh thuaidh di, agus [[an tAonbheannach]] is [[an Madra Beag]] ar an taobh theas di.

== Príomhghnéithe ==
* [[Castor (réalta)|α]] agus [[Pollux (réalta)|β Gem]]: tá dhá réalta gheala ar an gCúpla, agus iad ainmnithe as an mbeirt dheartháir dá ngairtear na [[Dioscuri]] de réir [[miotaseolaíocht na Gréige|mhiotaseolaíocht na Gréige]] - is iad sin [[Castor (réalta)|Castor]] (α&nbsp;Gem), [[ilréalta]] álainn theileascópacha (is amhlaidh gur réalta shéúil atá inti, a bhfuil a trí chomhbhall is gile infheicthe trí theileascóp beag), agus [[Pollux (réalta)|Pollux]] (β&nbsp;Gem), atá níos gile agus níos faide siar ó dheas. Is doiléir iad na réaltaí eile ina gcomparáid siúd - ní fheictear riamh ó chathair mhór ach an t-aon cheann amháin acu, is í sin Alhena (γ&nbsp;Gem). Comhdhéanann na réaltaí doiléire siúd dronuilleog siar ó dheas.

* [[Zeta Geminorum|ζ Gem]]: 

* [[Eta Geminorum|η Gem]]: 

* D'aimsigh [[William Herschel]] an pláinéad [[Úránus]] ar an réaltbhuíon seo sa bhliain [[1781]], agus é in aice le η Gem; agus d'aimsigh [[Clyde Tombaugh]] an pláinéad [[Plútón (abhacphláinéad)|Plútón]] ar an réaltbhuíon seo sa bhliain [[1930]], agus é in aice leis an réalta darb ainm Wasat (δ&nbsp;Gem).

== Réada suntasacha domhainspéire ==

* [[Messier 35|M35]]: is é an réad domhainspéire is gile ar an gCúpla ná [[Messier 35|M35]], réaltbhraisle oscailte atá ar an gcúigiú méid, 2,800 [[solasbhliain]] i bhfad ón Domhan. Tá sí suite dhá céim go leith siar ó thuaidh de η&nbsp;Gem, gar d'imeall iartharach na réaltbhuíne.

* [[NGC 2392]]: 


== Miotaseolaíocht ==
Ós rud é go bhfeictear an réaltbhuíon seo go furasta mar dhá chipíneach chomhthreomhara [http://www.coldwater.k12.mi.us/lms/planetarium/myth/Gem.gif] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050927073832/http://www.coldwater.k12.mi.us/lms/planetarium/myth/Gem.gif |date=2005-09-27 }} má chuirtear san áireamh réaltaí doiléire atá infheicthe ag an tsúil fhornocht, bhíodh baint aici le miotas [[Castor agus Polaideoicéis]] (dá ngairtear na [[Dioscuri]]). Baineann miotas an chúpla seo go mór le táin bó, agus is cosúil go bhfuil baint éigin ag an mbeirt siúd le [[Bealach na Bó Finne]], a d'fheictí sa seansaol mar thréad bó bhainne agus a théann trí réaltbhuíon an Chúpla.

Cé go dtagann athrú ar threoshuíomh na réaltbhuíone seo de réir mar a bhíonn an cúpla ag claonadh ar dheis nó ar chlé, is iondúil go bhfeictear an cúpla faoi mar atá siad ag claonadh ar chlé. Ach nuair a fheictear iad faoi mar atá siad ag claonadh ar dheis, is amhlaidh go mbíonn duine acu ar Bhealach na Bó Finne agus an duine eile ar an taobh amuigh de. Sa chás seo, bíonn gach dealramh ar an réaltbhuíon go bhfuil duine amháin den chúpla ag ''goideadh na mbó'' agus an duine eile ag coinneáil súile air. Cibé scéal é, is dócha go bhfuil baint éigin ag an gCúpla - i dteannta cheantar folamh na spéire in aice láithreach (.i. an dá réaltbhuíon nua an-doiléire [[an Sioráf|an tSioráif]] is [[an Lincse|na Lincse]]) agus i dteannta freisin gnéithe eile ar chomhartha [[Stoidiaca|stoidiacach]] [[an Cúpla (astralaíocht)|an Chúpla]] (.i. [[an Bodach]], [[an tAra]] agus [[an Madra Mór]]) – le bunús mhiotas bhólacht [[Geryon]], ceann de [[Dhá Shaothar Déag]] [[Earcail]].

== Astralaíocht ==

Baineann [[comhartha astralaíoch]] [[an Cúpla (astralaíocht)|an Chúpla]] ([[21 Bealtaine]] - [[20 Meitheamh]]) leis an réaltbhuíon atá ar aon ainm leis.

De réir cosmeolaíochtaí áirithe, tá baint éigin ag an gCúpla le [[dúil chlasaiceach]] [[Aer (dúil chlasaiceach|an Aeir]], agus mar sin de aithnítear mar chomhartha an aeir é (i dteannta [[an Mheá|na Méá]] agus [[an tUisceadóir|an Uisceadóra]]). Tá an Cúpla freisin ar cheann de na ceithre [[Comhartha Inathraithe|chomhartha inathraithe]] (i dteannta [[an Mhaighdean|na Maighdine]], [[an Saighdeoir|an tSaighdeora]] agus [[na hÉisc|na nIasc]]). Is é [[Mearcair (pláinéad)|Mearcair]] is pláinéad ceannasach leis, agus is é [[an Saighdeoir]] is frithchomhartha polach leis.

Baineann gach comhartha astralaíoch le roinn éigin an choirp, agus tuigtear an roinn sin mar ionad a chumhachta. Rialaíonn an Cúpla na lámha. Dar ndóigh, is é an tsiombail atá ar an gcomhartha seo ná [[an Cúpla (miotaseolaíocht)|an Cúpla]]. I measc tréithe an Chúpla áirítear: deisbhéalaí, solabharthacht bhinnbhéalach, scileanna láimhe, agus cumas ar gach taobh den cheist a thuiscint. Cuirtear cúpla drochthréith san áireamh freisin, ina measc: camastaíl, mímhacántacht, corraitheacht agus imní.

Daoine cáiliúla ar rugadh faoin gcomhartha seo iad: [[Dante Alighieri|Dainté Ailigéirí]], [[Ralph Waldo Emerson]], [[Walt Whitman]], [[Paul Gauguin]], [[W. B. Yeats]], [[Thomas Mann]], [[John Maynard Keynes]], [[Al Jolson]], [[Johnny Depp]], [[Stan Laurel]], [[Cole Porter]], [[Moe Howard]], [[John F. Kennedy]], [[Dean Martin]], [[Judy Garland]], [[George H. W. Bush]], [[Marilyn Monroe]], [[Allen Ginsberg]], [[Bob Dylan]], [[Paul McCartney]], agus [[Morrissey]].

== Féach fosta ==
* [[Sonraí réaltmhéadracha ag baint leis an gCúpla]]

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.alcyone.de/SIT/bsc/ Yale Bright Star Catalog]
* [http://homepage.ntlworld.com/robin.gatter/data/Gem.htm an Cúpla ar shuíomh Robin Gatter] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061118162217/http://homepage.ntlworld.com/robin.gatter/data/Gem.htm |date=2006-11-18 }}
* [http://www.ianridpath.com/startales/gemini.htm Ian Ridpath's Star Tales]
* [http://www.coldwater.k12.mi.us/lms/planetarium/myth/gemini.html an Cúpla agus Miotaseolaíocht an Domhain] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061006101209/http://www.coldwater.k12.mi.us/lms/planetarium/myth/gemini.html |date=2006-10-06 }}
* [http://www.dibonsmith.com/gem_con.htm an Cúpla ar shuíomh Richard Dibon-Smith]
* [http://www.astronomical.org/portal/modules/wfsection/article.php?articleid=38 Peoria Astronomical Society: an Cúpla] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004104312/http://www.astronomical.org/portal/modules/wfsection/article.php?articleid=38 |date=2006-10-04 }}
* [http://www.allthesky.com/constellations/gemini/ The Deep Photographic Guide to the Constellations: an Cúpla]


== Tagairtí ==
* {{Tagairt leabhair|Údar=Burnham, Robert Jr.|Teideal=Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.2|Foilsitheoir=General Publishing Company, Ltd., Toronto|Bliain=1966, 1978|ID=ISBN 0-486-23567-X}}

{{Stoidiaca}}
{{RéaltbhuíontaLiostaitheAgTolamaes}}
{{LiostaRéaltbhuíonta}}


{{DEFAULTSORT:Cúpla, An}}
[[Catagóir:Comharthaí an Stoidiaca|Cúpla]]
[[Catagóir:Réaltbhuíonta|Cúpla]]