An Aidhniúis

An Aidhniúis
Aynu itak agus アイヌイタㇰ
	;
Cineál	teanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais	10 (2007)
Dúchasach do	Maoracht Hokkaido, Oileáin Chúiríl, Sacailín agus Cúige Shakhalin
Stáit	an tSeapáin agus an Rúis
Aicmiú teangeolaíoch
	teanga dhaonna; an Aidhniúis
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	litriú na hAidhniúise agus aibítir Laidineach
Staidéar ag	teangeolaíocht na hAidhniúise
Leibhéal leochaileachta	5 i mbaol báis
Cóid
ISO 639-2	ain
ISO 639-3	ain
Glottolog	ainu1252
Linguasphere	45-B
Ethnologue	ain
Linguist List	ain
UNESCO	475
IETF	ain
Endangered languages	1212

Is teanga dhúchais na Seapáine í an Aidhniúis (Aidhniúis: アィヌ・イタㇰ, nó, Aynu=itak, Seapáinis: アイヌ語, Ainu-goBéarla: /ainu/). Labhraítear í ar an oileán Hokkaido i dtuaisceart na Seapáine. Is í teanga stairiúil na nAidhniúch í. Bhí cainteóirí ann sa Rúis (Sachailín agus sna h-Oileáin Chúiríl) go dtí na 1960idí.

Stair

Ceaptar gurb í an Aidhniúis an teanga a labhraíodh sa tSeapáin sular tháinig na Seapánaigh ann idir 700 agus 1300 bliana ó shin. Comharthaíonn logainmneacha i dtuaisceart na Seapáine (Tohoku) go raibh lonnaíochtaí Aidhniúcha ann sa chuid is faide ó thuaidh den oileán Honshu. Faightear a lán logainmneacha Aidhniúise ar an oileán Hokkaido, ina labhraítear an teanga go fóill le roinnt bheag daoine.

D'aithin rialtas na Seapáine an teanga go hoifigiúil den chéad uair i mí Feabhra 2019.^[1]

Canúintí

Maidir le canúintí na h-Aidhniúise, tá Yakumo, Oshmambe, Horobetsu, Biratori, Niikappu, Samani, Nukkibetsu, Obihiro, Asahikawa, Kushiro, Bihoro, Nayoro agus Soya ann sa tSeapáin, chomh maith leis na canúintí a bhí ann sa Rúis.^[2]

Fóineólaíocht

Is teanga CV(C), (C=Consan, V=Guta), í an Aidhniúis.

Gutaí

	Tosaigh	Láir	Cúil
Dúnta	i		u
Leath-ard	e		o
Oscailte		a

Bhí gutaí fada ag Aidhniúis Shachailín.

Consain

	Dé-liopach	Ailbheólach	Carballach	Coguasach	Glotasach
Pléascach	p	t		k
Aifricéad		t͡s
Frithchaiteach		s			h
Srónach	m	n
Neasach			j	w
Tapchonsan		ɾ

Fuaimnítear /ti/ agus /tsi/ mar [t͡ʃi], agus /s/ mar [ʃ] roimh /i/ ag deireadh siolla.

Tagairtí

↑ "Japan prepares law to finally recognize and protect its indigenous Ainu people" (en). Washington Post. Dáta rochtana: 2020-08-05.
↑ "Cóip cartlainne". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2013-05-05. Dáta rochtana: 2013-02-01.

Féach freisin

Aidhniúch

[1] "Japan prepares law to finally recognize and protect its indigenous Ainu people" (en). Washington Post. Dáta rochtana: 2020-08-05.

[2] "Cóip cartlainne". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2013-05-05. Dáta rochtana: 2013-02-01.

[1]

[2]