An Eastóin
An Eastóin | |||||
---|---|---|---|---|---|
Eesti Vabariik (et) | |||||
|
|||||
Aintiún | Mu isamaa, mu õnn ja rõõm | ||||
Mana | «Epic Estonia» «Stonia Epig» | ||||
Ainmnithe in ómós | Virumaa (en) agus Ugandi County (en) | ||||
Suíomh | |||||
| |||||
Príomhchathair | Taillinn | ||||
Daonra | |||||
Iomlán | 1,374,687 (2024) | ||||
• Dlús | 30.32 hab./km² | ||||
Teanga oifigiúil | an Eastóinis | ||||
Tíreolaíocht | |||||
Cuid de | Na Stáit Bhaltacha Aontas Eorpach Tuaisceart na hEorpa an Limistéar Eorpach Eacnamaíoch | ||||
Achar dromchla | 45,335 km² | ||||
Suite i nó in aice le limistéar uisce | Muir Bhailt agus Loch Peipus | ||||
Pointe is airde | Suur Munamägi (en) (317.4 m) | ||||
Pointe is ísle | Muir Bhailt (0 m) | ||||
Ar theorainn le | |||||
Sonraí stairiúla | |||||
Leanann sé/sí | Livonia Governorate (en) , Estonia Governorate (en) , Pskov Governorate (en) , an tAontas Sóivéadach agus Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hEastóine | ||||
Cruthú | 24 Feabhra 1918 | ||||
Eachtra thábhachtach | |||||
Eagraíocht pholaitiúil | |||||
Córas rialtais | poblacht pharlaiminteach | ||||
Comhlacht feidhmiúcháin | Rialtas na hEastóine | ||||
Comhlacht reachtach | Riigikogu (en) | ||||
• Uachtarán na hEastóine | Konstantin Päts (1938–1940) | ||||
• Príomh-Aire na hEastóine | Kaja Kallas (2021–) | ||||
Eacnamaíocht | |||||
OTI ainmniúil | 37,191,166,152 $ (2021) | ||||
OTI ainmniúil in aghaidh an duine | 23,757.62 $ (2019) | ||||
Airgeadra | Euro | ||||
Aitheantóir tuairisciúil | |||||
Lonnaithe i gcrios ama | |||||
Fearann Idirlín barrleibhéil | .ee | ||||
Glaochód | +372 | ||||
Uimhir theileafóin éigeandála | 112 | ||||
Cód tíre | EE | ||||
Cód NUTS | EE | ||||
Eile | |||||
Suíomh gréasáin | valitsus.ee | ||||
Poblacht i dtuaisceart na hEorpa í an Eastóin (Eastóinis: Eesti). Tá sí suite in aice le Muir Bhailt san Iarthar agus le Murascaill na Fionlainne sa tuaisceart. Tá teorainn talún aici leis an Laitvia agus an Rúis. Thairis sin, tá teorainn mhuirí aici leis an bhFionlainn. Is ball den Aontas Eorpach í.
Stair
Réamhstair
D'éirigh socrú daoine indéanta timpeall 11,000 go dtí 13,000 bliain ó shin, nuair a leáigh ón Oighearaois seo caite. Tá an áit lonnaithe is sine atá fhios againn san Eastóin ná an áit lonnaithe Pulli, a bhí ar na bhruacha na habhann Pärnu, in aice leis an baile Sindi, san iardheisceart na hEastóine.
Tíreolaíocht
Tá sí suite idir 57.3° agus 59.5° domhanleithead agus 21.5° agus 28.1° domhanfhad, luigh an Eastóin ar an gcósta oirtheartach den Muir Bhailt. Tá an meánardú 50 m, agus Is í Suur Munamägi atá suite sa oirheisceart na tíre an pointe is airde (318 méadar). Tá 1,400 loch suite timpeall na tíre.
Contaetha
Tá an tír roinnte ina cúig chontae déag:
Contaetha | Príomhchathair | Achar | Daonra | Dlús daonra |
---|---|---|---|---|
Harjumaa | Tallinn | 4,333 km² | 552,643 | 127.5/km² |
Hiiumaa | Kärdla | 989 km² | 8,470 | 8.6/km² |
Virumaa Thoir | Jõhvi | 3,364 km² | 149,244 | 44.4/km² |
Järvamaa | Jõgeva | 2,604 km² | 31,398 | 12.1/km² |
Jõgevamaa | Paide | 2,623 km² | 30,553 | 11.6/km² |
Läänemaa | Haapsalu | 2,383 km² | 24,184 | 10.1/km² |
Virumaa Thiar | Rakvere | 3,627 km² | 59,861 | 16.5/km² |
Põlvamaa | Põlva | 2,165 km² | 27,452 | 12.7/km² |
Pärnumaa | Pärnu | 4,807 km² | 82,584 | 17.2/km² |
Raplamaa | Rapla | 2,980 km² | 34,905 | 11.7/km² |
Saaremaa | Kuressaare | 2,673 km² | 31,344 | 11.7/km² |
Tartumaa | Tartu | 2,993 km² | 150,287 | 50.2/km² |
Valgamaa | Valga | 2,044 km² | 30,158 | 14.8/km² |
Viljandimaa | Viljandi | 3,422 km² | 47,594 | 13.9/km² |
Võrumaa | Võru | 2,305 km² | 33,439 | 14.5/km² |
An Daonra
Eastónaigh iad thart ar seachtó faoin gcéad de mhuintir na tíre. An chuid eile acu, is Rúisigh iad, nó Úcránaigh agus Bílearúisigh, ach is gnách le Tadhg an mhargaidh sa tír gan mórán difríochta a aithint eatarthu, ó tháinig na daoine seo isteach i mblianta an Aontais Shóivéadaigh, agus Rúisis á labhairt acu. An teanga atá ó dhúchas ag na hEastónaigh féin, is teanga Fhionn-Úgrach í, agus gaol sách dlúth aici leis an bhFionlainnis. Tá na hEastónaigh agus na Fionlannaigh in ann cuid mhaith céille a bhaint as caint a chéile, cosúil le Gaeil na hÉireann is na hAlban.
Tá dream beag ann san Eastóin ar Fionlannaigh iad ó thaobh an dúchais eitnigh de. Sliocht sleachta is ea iad d'Fhionlannaigh Chathair Pheadair agus na mbólaí timpeall na cathrach sin. Nuair a osclaíodh na teorainneacha i ndeireadh na n-ochtóidí, áfach, thosaigh imirce na bhFionlannach eitneach ón Eastóin agus ó na poblachtaí iar-Shóivéadacha eile go dtí an Fhionlainn, agus tá sé sábháilte glacadh leis nach bhfuil mórán todhchaí i ndán do na Fionlannaigh seo mar mhionlach seanbhunaithe sa tír. Scéal eile ar fad, áfach, go bhfuil malartú cultúrtha beo ar siúl idir an dá náisiún bhráithriúla arís, agus na mílte d'Fhionlannaigh le fáil san Eastóin inniu - mar mhic léinn, cuir i gcás.
Polaitíocht agus Rialtas
Is daonlathas bunreachta, le córas an sheomra amháin, cé a togh an Uachtaráin. Cuimsíonn an Feidhmeannas léis an Príomh-Aire agus le 14 aire eile. Tá cumhacht reachtaíochta ag an bParlaimint, an Riigikogu. Tá 101 suíomh sa Riigikogu.
Déimeagrafach
Teangacha
Is é Eastóinis an teanga oifigiúil sa Eastóin. Tá sé á labhairt ag timpeall 1.1 milliún daoine. Is é Rúisis an teanga iasachta is comónta, tá nách mór 25% de dhaonra an Eastóin ó an Rúis.
Ott Tanak
Is tiománaí rallach Eastóine é Ott Tänak (a rugadh 15 Deireadh Fómhair 1987). Faoi láthair tá sé i gcomhar le Martin Järveoja agus tá sé ag iomaíocht do Toyota i gCraobhchomórtais an Rally World.
2011[edit]
n 2011, thiomáin Tänak 7 slógaí le Ford Fiesta S2000, a d'ullmhaigh foireann MM-Motosport faoi threoracha Markko Märtin. Rinne sé conradh cúig bliana le Ford. [4]
Scóráil Tänak a chéad phointí WRC i Rally Meicsiceo 2011, agus chríochnaigh sé 3ú i SWRC. Bhailigh sé a bhuachan den chéad scoth san Iodáil le feidhmíocht den scoth. Lean sé de bheith ag luí sa Ghréig, mar a bhí sé i gceannas tar éis an chéad lá, ach lean sé a charr ar an gcéad chéim den dara lá, agus bhí air dul ar scor. In an Fhionlainn chríochnaigh sé an 3ú, agus d'fhéach sé ar an dóchúlacht nach raibh aige ach an seans matamaitice chun an teideal a bhuachan. Ach le buaicphointí sa Ghearmáin agus sa Fhrainc, chuir sé é féin ar ais i gconspóid teidil, ag teacht isteach sa Spáinn ach trí phointe taobh thiar den cheannaire Juho Hänninen. Mar sin féin, bhuail sé carraig ar an gcéad chéim, ag briseadh a chrosmheabhair tosaigh Fiesta S2000, agus b'éigean dó atosú faoi rialacha SupeRally, rud a chiallaigh gur chaill sé a seansanna go léir a bheith ina laoch. Chríochnaigh sé an t-imeacht sa séú háit i SWRC, agus chríochnaigh sé an dara háit ar Hänninen sna seastáin chraobhchomórtais.
Rinne sé an chéad uair i Ford Fiesta de chuid WRC a d'ullmhaigh M-Sport Stobart ag Railí GB na Breataine Bige 2011, ag tástáil comhdhúile boinn soláthróra boinn DMACK's mar ullmhúchán dá n-iontráil isteach sa chraobh in 2012. [5]
2018[edit]
.
Bhuaigh Tänak Rallye Deutschland 2018 Roimh shéasúr 2018 shínigh Tänak déileáil dhá bhliain le Toyota Gazoo Racing WRT, á reáchtáil ag curadh domhanda 4-uaire Tommi Mäkinen. Is iad Jari-Matti Latvala agus Esapekka Lappi a chuid foirne. Cé gur thuig go leor daoine go dtógfadh an Eastóinis cuid mhaith ama chun dul i dtaithí ar an bhfoireann agus ar an gcarr, thaispeáin Tänak luas láithreach sa Toyota - ag críochnú an dara ceann i mbabhta oscailte 2018 Monte Carlo, ag cur podium eile i gCorsaic i gCuairt 2018 de Corse agus bhuaigh siad an Rally Argentina in 2018 tar éis corrlach láidir a bheith aige. Bhí sé féin agus an Toyota Yaris WRC thar a bheith iomaíoch i ngach babhta ach ar an gcaoi chéanna chuir Sebastien Ogier Tänak bac ar an bhfód i dtús báire i Rally 2018 sa tSualainn agus d'fhulaing siad teip turbo leis an Toyota in airde Rally Meicsiceo 2018. Rinne Tänak a rath arís san Airgintín agus bhuaigh sé trí ral as a chéile san Fhionlainn, sa Ghearmáin agus sa Tuirc faoi seach. Chríochnaigh Tänak an tríú ceann i gcraobhchomórtas na dtiománaithe taobh thiar de Ogier agus Neuville, go matamaiticiúil sa rás teidil ag an ócáid dheireanach san Astráil. Chiallaigh a chríochnú 4ú háit agus bua Jari-Matti Latvala gur bhuaigh WRT Toyota Gazoo Racing an craobhchomórtais tógálaithe den chéad uair ó 1999 i leith. i gCraobhchomórtas Railí an Domhain