Nóbailiam

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Dúil CheimiceachNóbailiam
Substaint cheimiceachdúil cheimiceach agus dúile sintéiseacha
Nóbailiam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceachNo agus Unb
Uimhir adamhach102
Peiriad, Grúpapeiread 7
achtainíd
Airíonna fisiceacha
Dlúskg/m⁻³
Leictridhiúltacht1.3
Stair
AimsitheoirGlenn Theodore Seaborg
Fionnachtain1958
EapainmAlfred Nobel

Is é an nóbailiam dúil uimhir a 102 sa tábla peiriadach[1], agus is é an tsiombail a sheasann dó sna foirmlí ceimiceacha ná No. Dúil shaorga radaighníomhach atá ann, nach bhfuil ar fáil sa dúlra, agus is ceann de na hachtainídí é.

Airíonna[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é nóbailiam a 259 an t-iseatóp is cobhsaí dá bhfuil ag an dúil seo, agus é ocht nóiméad déag is dhá scór ar leathré - beagnach uair an chloig, is é sin. Is dócha gur miotal é an nóbailiam a bhfuil loinnir gheal ann, ach níl a fhios againn é dháiríre: ní bheadh sé praiticiúil smután infheicthe nóbailiam a tháirgeadh, ós rud é go mbeadh foinse mharfach mhillteanach radaíochta ann.

Ní féidir mórán a fháil amach faoi shaintréithe ceimiceacha an nóbailiam ach an oiread, ach dealraíonn sé go bhfuil dhá staid ocsaídiúcháin aige sa tuaslagán uisce, mar atá, +2 agus +3, agus an dá ian seo timpeallaithe ag sé mhóilín uisce sa tuaslagán.

Stair[cuir in eagar | athraigh foinse]

Glactar leis gurbh iad na saineolaithe Sóivéadacha in Dubna a chruthaigh na chéad adaimh nóbailiam sa bhliain 1966.

Roimhe sin, mhaígh na Sualannaigh ó Institiúid Nobel agus na Meiriceánaigh ó Berkeley go raibh dúil uimhir a 102 aitheanta acu. Ach níor thug Cumann Idirnáisiúnta na Ceimice (IUPAC) ná Cumann Idirnáisiúnta na Fisice (IUPAP) faomhadh do na fionnachtana seo.

Frédéric Joliot

Ba iad na Sualannaigh, agus ina ndiaidh sin na Meiriceánaigh, a mhol an t-ainm "nóbailiam", ach b'fhearr leis na Rúisigh "joilióitiam" a bhaisteadh ar an dúil, i ndilchuimhne ar na fisiceoirí aithnidiúla Frédéric Joliot agus a bhean chéile Irène Joliot-Curie (iníon Marie Curie).

Nuair a shocraigh Cumann Idirnáisiúnta na Ceimice sna 1990idí gurbh iad na Rúisigh a rinne an fhionnachtain, ghlac sé leis an ainm "nóbailiam" go hoifigiúil, ó bhí an t-ainm sin in úsáid sa litríocht go forleathan le tríocha bliain anuas.

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)